Geçen ay yazımızda iş kazaları konusunu incelemiş, dünyaya ve Türkiye’ye ait bazı istatistiki bilgiler vermiştik. Bu ayki yazımızda da iş kazalarının nedenlerinden ve önleyici faaliyetlerden söz edeceğiz.
İŞYERİNDE TEHLİKE
İşyerinde çalışanların güvenliğine ve sağlığına zarar verebilecek her türlü unsure tehlike denir. Bu unsurları kaynakları açısından üç başlık altında toplayabiliriz;
1- KİŞİSEL HATALARDAN KAYNAKLANAN TEHLİKELER
İşyerlerinde doğru insanın doğru işe yerleştirilmesi çok önemlidir. Örneğin bazı işler verilirken çalışanın yaşı dikkate alınmalıdır. Bazı işler kadınlar için daha uygun olabilir. İşyerleri bu konuda temelli bir yaklaşım göstermelidir. Görev tanımları yapılırken önce iş tanımları yapılmalıdır. Bu iş tanımlarında işin özellikleri, işin gerekleri, bu işi yapacakların sahip olması gereken özellikler (yaş, eğitim durumu,c insiyet, kişilik özellikleri, fiziki ve psikolojik özellikler) tanımlanmalıdır. Ve o işe bir çalışan istihdam edilirken bu unsurlar dikkate alınmalıdır.
Öte yandan çalışanlara belirli aralıklarla “İş Güvenliği Eğitimi” verilmelidir. Çalışanlar kullandıkları makina ve malzemeleri iyi tanımalıdırlar. Günlük bakımlarını ve temizliklerini düzenli yapmalıdırlar. Her çalışan kendi kullandığı malzemedeki herhangi bir uygunsuzluğu ilk önce kendisi farkedebilmelidir. Onları gereken aralıklarla kontrol etmeli, makinalarda her zamankinden farklı ısı, ses, ışık, titreşim gibi özellikler farkettiklerinde ilgili teknik insanlara bildirmelidirler.
İş kazalarının büyük çoğunluğu koruyucu ekipmanların kullanılmaması ya da yanlış kullanılması nedeniyle olmaktadır. Çalışanlar rahatsızlık verse bile bu ekipmanları kullanmalıdırlar. Çalışanlar girilmemesi gereken mekanlara girmemeli, bilmedikleri malzeme ya da makinaya dokunmamalı, işyerindeki yazılı ve yazılı olmayan bütün kurallara uymalıdırlar.
Amirler çoğu zaman çalışanları daha fazla ya da daha hızlı çalışmaları yönünde uyarırlar. Bazen de çalışanlar daha fazla ücret ve prim almak için daha fazla çalışırlar. Her ne sebeple olursa olsun aşırı uzun süre aralıksız olarak çalışmak iş güvenliğini tehdit edecek önemli bir unsurdur.
Sürekli tekrarlanan işleri yapan çalışanların konsantrasyonunu azalabilir. Ya da uzun süre yapılan işlerde işçiler artık alıştıklarından işe gereken dikkati vermeyebilirler.
Bir diğer kişisel tehlike unsuru da aşırı güvendir. Özellikle tecrübeli işçiler yıllardır yaptıkları işte başlarına herhangi bir kaza gelmemişse çok daha rahat davranarak tedbirsizlik edebilmektedirler.
Yapılabiliyorsa yönetim tarafından “rotasyon” yapılarak yakın işleri yapan çalışanlar zaman zaman yer değiştirebilirler.
2- İŞYERİ ORTAMINDAN KAYNAKLANAN TEHLİKELER
İşyerlerinde makinaların yerleşimi, stoktaki malzemelerin yerleşimi çalışanların güvenliği gözetilerek yapılmalıdır. Makinalar arasında acil durumlarda kaçış için uygun yollar olamalıdır.
Özellikle insan boyunu aşan raflara istifleme yapılırken, insanların düşmesi ya da istiflenen malzemelerin insanların üstüne düşmesi riski göz önüne alınmalı, gerekli önlemler alınmalı ve uygun araç ve gereçler kullanılmalıdır.
İşyeri ortamındaki havalandırma sağlığa uygun olmalıdır. Sıcaklık, koku, titreşim, gürültü toz, gibi unsurlar sürekli kontrol edilmelidir. Zehirli gazlar, kimyasal buharları, ergimiş haldeki metallerin gazları, radyasyon, işçi sağlığını etkileyebilen çok önemli faktörlerdir.
Kimyasal maddelerin kullanımı çok dikkat edilmesi gereken bir konudur. Özellikle kuvvetli asitlerin özellikleri çalışanlar tarfından iyi bilinmelidir. (Örneğin miktar az da olsa kuvvetli bir asidin üzerine su ilave edilmez.)
Yangınla ilgili gerekli önlemler alınmalı özellikle acil çıkış yolları net bir şekilde belirtilmelidir. Yangın ve diğer acil durumlar için peryodik tatbikatlar yapılmalıdır.
Bulaşıcı hastalıklar erkenden tespit edilmeli gerekli önlemler alınmalıdır.
3- MAKİNA VE MALZEMELERDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELER
İşyerlerindeki makinaların planlı bakımları yapılmalıdır. Bir makina ya da malzeme arızalanmasa bile ekonomik ömrü gözetilerek değiştirilmelidir.
Sürekli hareketin olduğu aksamlar ya da kimyasal madde ve diğer aşındırıcı unsurlarla temas halinde olan bölümlere özel olarak dikkat edilmelidir.
Yüksek basınç ve sıcaklık bulunan cihazlarla ilgili kullanım talimatları çalışanlar tarafından çok iyi bilinmelidir.
Elektrikle çalışan makinaların ve aydınlatma tesisatlarının topraklaması yapılmış olmalı ve belirli aralıklarla control edilmelidir.
Yıpranmış ve eskimiş tezgahlar, el aletleri, koruyucu ekipmanlar değiştirilmelidir.
DENETİM
İşyerindeki tehlikeleri tesbit etmek ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak iş yeri sahiplerinin ve her kademedeki yöneticinin en önemli görevlerindendir.
Bu konuda yöneticiler gerekli aralıklarda tehlike kaynağı olabilecek yerleri denetlemeli ve düzeltici önlemlerin alınmasını sağlamalıdırlar. Ne var ki aynı ortamda sürekli olarak kalan insanlar, oradaki bazı aksamaları her zaman farkedemeyebilirler. “İşletme Körlüğü” diye adlandırılan bu sebepten dolayı yabancı bir kişinin hemen gözüne çarpabilecek bir aksaklık orada çalışan insanlar tarafından farkedilmeyebilir. Bunun için işletmeler, belirli aralıklarla işletme dışından davet ettikleri bir teknik ekip tarafından kendilerini işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından denetletirlerse bu sebepten kaynaklanacak tehlikelerin önüne geçebilirler.
