Çatışma kelimesi olumsuzluk içeren bir kelimedir. Bu nedenle bir toplulukta çatışmanın olması pek istenmez. Bir işyerindeki insanlar arasında da çatışmanın olmamaması ilk bakışta güzel görünse de, herkesin aynı fikirde olduğu işletmelerde sağlıklı bir gelişmeden söz etmek zor olabilir. Çünkü bir ekip olmanın yararlarını elde etmek, işletmelerde ayrı ayrı fikir ve görüşlere sahip olan insanların bunları ifade etmeleriyle mümkün olabilir. Aksi takdirde o insanların o işyerinde olmalarının gerekleri de azalabilir. Herkes aynı fikirde ise o işletmede neden birden fazla insan olsun ki? Ancak bununla birlikte işletmelerde çatışmalar başıboş bırakılmamalı ve yönetilmelidir. Bu sayıdaki yazımızda bu konuyu ele alacağız.
* ÇATIŞMA NEDİR?
Genel anlamda çatışma, hepimizin bildiği gibi kişi ya da grupların kendi menfaatlerini ön plana çıkarmalarından kaynaklanır. Bu kişi ya da gruplar kendi menfaatlerine uygun olmayan her türlü fikre ve sürece karşı çıkarlar. İstekleri ve çıkarlarına ters gördükleri her türlü gelişmede çatışmaya sebep olurlar. Bu insanlar genellikle içinde yaşadıkları toplumla uyumlu değildirler. Böyle insanların bir kısmı kişilik bozukluklarına da sahip olabilmektedirler. Zaten kavga etmek için bahane arayan, bencil olan, doyumsuz olan, yanlış eğitilmiş ve yetiştirilmiş bu insanların toplumda meydana getirdikleri çatışmalar bizim konumuzun dışında olan ve sosyologların ele alacağı çatışmalardır.
* İŞLETMELERDE ÇATIŞMA
İşletmelerdeki çatışmalarda da iki ana neden vardır. Birincisi çalışanların yine kendi kişisel çıkarlarıyla ilgili çatışmalar, diğeri ise iş süreçleri ve genel olarak işletmenin amaçlarıyla ilgili çatışmalardır.
- KİŞİSEL ÇIKARLARLA İLGİLİ ÇATIŞMALAR
İşletmelerde çalışan her kademedeki insanların da kişisel hedefleri, istekleri ve hayalleri vardır. Bu asla yadırganacak bir durum değildir. Ancak bu hedeflerine varmak isteyen çalışanlar bu yolda karşılaştıkları olumsuz gelişmeler karşısında gerek amirleriyle gerek arkadaşlarıyla açıktan ya da örtülü biçimde bazı çatışmaların içine girebilirler. Çalışanlar arasında sürekli yapılan sert tartışmalar, “bağırıp çağırmalar” amirlere şikayetler, işi sabote etmeler bu gibi olumsuzluklar çatışmalara örnek olarak verilebilir. Bazen bu insanlar karşılarındaki iş arakadaşları ve amirleri yerine kendi iç dünyalarında da bir çatışmanın içine girebilirler. Gruba küsme , işe küsme, iş tatminsizliği yaşama, işe gelme isteğinde azalma gibi gelişmeler de bu tür içsel çatışmaların ürünleri olabilmektedirler.
İşletmelerdeki yöneticiler bu kişisel kaynaklı çatışmaları önlemek ve en aza indirmek durumundadırlar. Bunu yapabilmek için bu çatışmaların nedenlerini bulmaları ve ortadan kaldırmaları gerekir. Kişisel amaçlı çatışmaların nedenleri genel olarak aşğıdaki gibi sıralanabilir:
-
Çalışanların görev tanımları, kariyer planları, hedefleri, organizasyodaki yerleri açık ve net bir şekilde belirlenmemiştir.
-
İşletmede sürekli haksızlığa, adaletsizliğe neden olan yönetim hataları yapılmaktadır.
-
İşletmede sürekli iletişim hataları yapılmaktadır. Böylelikle yanlış algılamalar çoğalmakta ve çatışmalara neden olabilmektedir.
-
İşletme yönetim süreçlerinde belirsiz alanlar vardır. (Örneğin atama yapılmayan boş bir yönetim kademesini bazı insanlar informal şekilde doldurmaya çalışırlar. Bu da çeşitli çatışmalara yol açabilir.)
-
Kişi bulunduğu pozisyondaki görevini yerine getirebilecek özelliklere sahip değildir.
-
Kişi işletmede ve genel olarak dünyada meydana gelen gelişmelere ayak uyduracak kişisel gelişmesini sağlayamamıştır.
-
Kişi bulunduğu pozisyondaki görevlerinin gereklerinden çok daha iyi özellklere sahiptir. Ve iş tatminsizliği yaşamaktadır.
-
Çalışan aldığı ücretten memnun değildir ya da bu konuda kendisine haksızlık yapıldığına inanmaktadır.
-
Kişi kendini, organizasyonel olarak aynı seviyede olduğu diğer kişi ve kişilerden daha önemli ve daha üstün görebilir ve bunu diğerlerine kabul ettirmeye çalışır.
-
Kişi yöneticiliğe terfi eder ancak yönetim becerilerine sahip değildir. Astlarıyla ve diğer yöneticilerle sürekli çatışma içerisinde olur.
-
Yöneticiler yönetimden gelen yetkilerini şahsi işleri için kullanarak astlarında kişisel çatışmaların zeminini hazırlarlar.
- İŞYERİ ÇIKARLARINA İLİŞKİN ÇATIŞMALAR
Bu çatışmalarda neden kişisel değildir. İşletmedeki her kademeden çalışanlar arasında iş yapma şekilleri konusunda var olan fikir ayrılıkları bu çatışmaların temel nedenidir. Bu tür çatışmaların olması işletme için çok yararlıdır. Asıl çatışma yoksa kaygı duymak gerekir. Ancak yukarıda belirtildiği gibi bu çatışmalar da yönetilmelidir. Bu çatışmaları yönetmek için de bunların nedenlerini bilmek gerekir. İşletmelerde işyeri çıkarına olan çatışmalar ve bunların nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
-
Departmanlar arası çatışmalar
Bunlar özellikle üretim, kalite kontol, pazarlama gibi bir birleriyle fonsiyonel ilişkileri olan departmanlar arasında meydana gelen çatışmalardır. Bu çatışmalar, temelinde kişisel kapris ve hesaplar yoksa işletme için yararlı olan ve yapılması gereken çatışmalardır. Yöneticiler bu tür çatışmalar için ortam hazırlamalı ve astlarını teşvik etmelidirler. Ancak çatışmanın kişisel boyuta inmesini ve işletme için bir zaman kaybı nedeni olmasını önlemek de yöneticilerin görevidir.
-
Her kademede çalışan insanlar arasındaki çatışmalar
Çalışanların işletme menfaatleri için kişisel olarak birbirleriyle yaptıkları çatışmalar da bir işletme kültürü olarak sahip olunması gereken bir çatışma şeklidir.
-
Yöneticiler arasındaki çatışmalar
Yöneticiler arasındaki yönetim ve iş süreçleri ile ilgili konularda var olan görüş ayrılıklarından kaynaklanan çatışmalardır. Bu çatışmalar da sinerji yaratmak açısından gereklidirler. Ancak bazen bazı yöneticiler organizasyonda tanımlanmadığı halde bazı yetkileri diğer yöneticileri olumsuz etkileyecek şekilde fazladan kullanabilirler. Bu da üst yönetim tarafından dikkat edilmesi gereken bir durumdur.
-
İşveren ile yöneticiler arasındaki çatışmalar
Bazen işverenler atadıkları üs yönetim kadrolarındaki yöneticilerle fikir ayrılıklarına düşebilmektedirler. Böyle durumlarda özellikle işverenlerin yöneticilerini ve yöneticilerinin esas amaçlarını çok iyi analiz etmeleri gerekmektedir. İşverenler yöneticilerinin, işletmenin çıkarları için uygulamak istedikleri yeniliklere, değişimlere izin vermelidirler. Ancak çoğu kez, işverenler ücretini ödeyerek sorumluluk verdikleri yöneticilerinin iş yapma şekillerine itiraz ederler. Onların yetkileri dahilinde olan kararları almalarına engel olur ve onların yerine kendileri karar verirler. Oysa yöneticilerin belirli sınırlar dahilinde inisiyatif almalarına izin verilmelidir.
-
Ortaklar arasındaki çatışmalar
Bazen işyeri ortakları da kendi aralarında fikir ayrılıklarına düşerler. Bu da iyi yönetilirse yararlı bir çatışmadır. Ancak çok dikkatli olunması gereken bir süreçtir. Ortaklar özellikle işlerin kötüye gittiği zamanlarda çatışma içerisinde olabilirler. Yapılan hatalardan her taraf diğerini sorumlu tutar. Oysa her türlü şart altında astlarından istedikleri gibi kendileri de işyerinin menfaatlerini gözönüne alarak tartışmalı ve işyeri bundan fayda sağlamalıdırlar.
İşletmelerdeki her türlü çatışma üst yönetimin tespit etmesi ve yönetmesi gereken süreçlerdir. İşletmenin zararına yol açabilecek çatışmalar önlenmelidirler. Modern yönetim yaklaşımlarını kullanan yöneticiler işletmelerinin performansını artırabilecek çatışmaları ise teşvik etmektedirler. Çünkü herkesin biribirini onayladığı, herkesin birbirine iltifatlar ettiği, herkesin aynı düşündüğü işletmeler günümüz rekabet koşullarına dayanmakta zorlanabilirler.
