Günlük hayatta pek çok insanın çok sık kullandığı ‘Google’, ‘Youtube’ gibi ürünleri sunan şirketlerin değerlerinin ne kadar yüksek olduğunu hepimiz bilmekteyiz.
Oysa bu işletmelerin bilançolarına baktığımızda, maddi varlıklarının tutarının şirket değerine oranla çok az olduklarını da görebiliriz. Devasa otomatik makinaları, robotlarla çalışan pahalı montaj hatları, büyük arsa ve binaları, kamyonları, gemileri olmayan bu tür şirketlerin değerleri en çok sahip oldukları ‘ENTELEKTÜEL SERMAYE’lerinden kaynaklanmaktadır.
Biz de bu ayki yazımızda yöneticilerin üzerine daha çok odaklanması gereken ‘ENTELEKTÜEL SERMAYE YÖNETİMİ’ sürecini ele alacağız.
► ENTELEKTÜEL SERMAYE NEDİR?
Entelektüel sermaye kavramı, içinde bulunduğumuz bilgi çağında daha henüz yeni tanımlanmaktadır. Çoğu kez, kuruluşların sahip olduğu marka, patent, telif hakları gibi bazı değerlerle sınırlı olduğu zannedilmektedir. Entelektüel sermaye kavramı bunları da içeren ancak bunlardan daha fazla unsurları da içine alan bir kavramdır. Öncelikle odağında kuruluşun sahip olduğu insan kaynağı vardır. Entelektüel sermaye kavramı, insan kaynaklarının; kuruluşta üretilen verileri, enformasyonları, bilgileri patentleri, markaları, kuruluşun temel değerleri, vizyonu, kültürü ve hedefleri doğrultusunda etkin biçimde kullanarak, buradan katma değer üretme kabiliyetini ifade eder. Kısaca ifade edersek bir kuruluşun sahip olduğu insan gücünden kaynaklanan değer yaratma potansiyeli şeklinde de tanımlayabiliriz. Bu potansiyelden sürekli olarak yaratılan değer şirketin rekabet gücünü artıran en önemli unsurdur.
Entelektüel sermaye, şirketlerin bilançolarında görünmeyen değerleridir. Ancak günümüzde en az maddi varlıklar kadar önemli hale gelmektedir. Örneğin bir kuruluşun sahip olduğu müşteri kapasitesi ve bu müşteri kapasitesinin memnuniyetini sağlamayı öğrenmiş ve sağlamakta olan insan gücü o kuruluşun sahip olduğu maddi bir varlıktan çok daha değerli olabilmektedir. Yine bir kuruluşun yıllardan beri oluşturduğu yönetim ve üretim süreçleri, araştırma, geliştirme yeteneği, iş yapma yetenek ve teknikleri, bunlarla ilgili kendi geliştirdiği çeşitli uygulamalar ve bilgisayar programları, kuruluşlar için görünmeyen ancak çok önemli değerlerdir. Artık kuruluşlar maddi yatırımlar kadar bu tür maddi olmayan yatırımlara da önem vermek durumundadırlar. Çünkü günümüzde işletmeler için entelektüel varlıkların önemi maddi varlıklara göre hızla artmaktadır.
► ENTELEKTÜEL SERMAYENİN UNSURLARI
İNSAN SERMAYESİ
ÖRGÜTSEL SERMAYE
MÜŞTERİ SERMAYESİ
■ İNSAN SERMAYESİ
Tanımda da belirtildiği gibi kuruluşların sahip oldukları insan gücü entelektüel sermayenin temelini oluşturur. Çünkü örgütsel yapı ve müşteri ilişkileri de doğrudan insanla ilişkilidir.
Öte yandan bilgi insanlar tarafından üretilir, insanlar tarafından kullanılır ve değere dönüştürülür. İşletmeler her türlü kademedeki çalışanlarını bilimsel yöntemlerle seçerek işe alırlar. Bu insanlara sürekli olarak gerekli eğitimler verilir, bilgi ve beceri seviyeleri yükseltilir. Böylelikle zamanla yaptıkları işlerle, müşteri yapılarıyla, müşteri istekleriyle ilgili bilgileri artar. Şirket kültürü ve şirket temel değerlerini benimser ve sahiplenirler. İşletmeye bağlılıkları ve aidiyet duyguları artar.
İnsan kaynağına bu şekilde önem veren kuruluşlar kendilerine rekabet üstünlüğü sağlayan çok büyük bir güce sahip olurlar. Şüphesiz insanın kendisi bir kuruluşun sermayesi olamaz. İnsanlar gerektiğinde başka kuruluşlara gidebilirler. İnsan sermayesiyle kastedilen şey insanların sahip oldukları bilgilerin, deneyimlerin ve becerilerin, kuruluş için katma değere dönüştürülmesidir. Bu değer de örgütsel sermayeye dönüşmektedir. Bu durumda insanlar işten ayrılsalar bile yarattıkları değerler işletmede sermaye olarak kalmaktadır.
■ ÖRGÜTSEL SERMAYE
Örgütsel sermaye kuruluşun müşterilerine mal ve hizmeti sunarak kar etmesini sağlayan mekanizmanın tamamı olarak tanımlanabilir. Yukarıda da sözü edildiği gibi insan kaynaklarında oluşturulan potansiyelin şirket için değere dönüşmesi çok önemlidir. Bir başka deyişle iyi yetişmiş, bilgi ve deneyimlere sahip çalışanların bu bilgi ve becerilerinin kuruluşun karlılığını, rekabet gücünü artırıcı yönde kullanılması ve örgütsel sermayeye dönüştürülmesi önemlidir. Örgütsel sermayenin unsurları şöyle sıralanabilir;
● Organizasyon yapısı,
● Kuruluş temel değerleri,
● Kuruluş stratejileri ve politikaları,
● Kuruluş kültürü,
● Yöneticilerin tutumu ve uygulamaları,
● Çalışanların tutumu ve uygulamaları,
● Müşteri yönetimi ve müşteri anlayışı,
● Tüm çalışanların bir birleriyle iletişim anlayışları,
● Yönetim ve üretim süreçleri,
● İş yapma prosedür ve talimatları,
● Örgüt içi bilgi paylaşım ve iletişim sistemleri,
● Öğrenme ve kişisel gelişim kültürü,
● Araştırma geliştirme kültürü,
● Kuruluşun sahip olduğu marka, patent, telif hakları gibi varlıklar. Örgütsel sermayenin iyi yönetildiği kuruluşlarda yukarıda sıralanan bu unsurlar kullanılarak kuruluşun rekabet gücü ve karlılığı artırılır.
■ MÜŞTERİ SERMAYESİ
Günümüz rekabet dünyasında ticari kuruluşlar için en önemli süreç ürün ya da hizmetin kar edecek şekilde satılmasıdır. Bu konuda da en önemli unsur olarak müşteri kavramı karşımıza çıkmaktadır. Rekabetin çok yoğun olduğu pazarda müşteriler tarafından tanınıyor olmak, tercih ediliyor olmak, aranıyor olmak, sadık müşterilere sahip olmak çok önemlidir.
Diğer yandan modern yönetim anlayışına göre artık müşteri denildiğinde de akla sadece mal ve ürünün satıldığı kimseler gelmemektedir. Kuruluşun ilişki içinde olduğu her kesim artık müşteri olarak tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle bir kuruluşun müşterileri şöyle sıralanabilmektedir;
■ Ürün ya da hizmetin satıldığı kişi ve kuruluşlar,
■ Hammadde ve malzeme satın alınan tedarikçiler,
■ Muhatab olunan devlet kuruluşları,
■ Kuruluş çalışanları,
■ Şirket sahipleri ve hissedarlar
■ Meslek kuruluşları,
■ Kuruluşun etrafındaki sosyal çevre,
■ Fiziki yakın çevre, doğa.
İşte kuruluşun yukarıda sıralanan bu müşterilerine karşı tutumu ve onların nezdinde sahip olduğu itibar ve imajı o kuruluş için nakit para kadar önemli bir sermayesidir. Kuruluşlar bu unsurların yönetimine de nakit yönetimi gibi önem vermek durumundadırlar.
