Bu sayıdaki yazımda çalışma arkadaşım ve aynı zamanda mentörlüğünü yaptığım Çevre Mühendisi ve Sürdürülebilirlik uzmanı Orhan Atacan’ın görüşlerine yer verdim.

“Geçtiğimiz aylarda yürürlüğe giren Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik, üreticiden tüketiciye kadar, herkeste yeni soru işaretleri oluşturdu. Bakanlığın sürdürülebilir bir çevre adına yaptığı çalışmaların bir yenisi olan bu radikal değişiklikler, geçtiğimiz yıl başlayan ücretli poşet tartışmasının devamını getirdi.”

Hepimiz biliyoruz ki, çevreye verdiğimiz negatif etkiler için ödememiz gereken bir bedel var. Bu bedelleri gönüllü olarak veya çeşitli kanunlar aracılığı ile ödemekteyiz. Buradaki en önemli hususlardan biri etkinin sahibinin kim olduğu, yani bedeli kimin ödeyeceğidir. Tüketici her ne kadar farkında olmasa da çeşitli faturalara veya vergilerin içerilerine yedirilmiş kalemlerle çevre bedelini ödüyordu. Ancak yakın zamanda uygulamaya konulan ücretli poşet uygulaması ile ödediği bedeli ciddi bir şekilde hissetti. Sayısız tartışmalara yol açan, hakkında abartılı mizahların yapıldığı ücretli poşet uygulamasının ardından benzer bir gündem yeniden oluşmaya başladı. Artık plastik poşet dışında kalan lastik, akü, piller, madeni yağ, bitkisel yağ, ilaç, elektrik ve elektronik eşya, ambalaj-plastik, metal, kompozit, cam, ahşap vb. ürünler için de geri kazanım katılım payı ödenecek.

10 Aralık 2018 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7153 sayılı Kanun ve Çevre Kanunu’na eklenen ek 11. maddeyle “Geri Kazanım Katılım Payı” hayatımıza girmişti. Ardından Nisan 2019 yılında yayınlanan genel tebliğ ile plastik poşetler için ödenecek geri kazanım katılım payının beyan ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar düzenlendi. Mayıs 2019’da taslağı sunulan ve Aralık 2019’da yayınlanan "Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik" ile poşet haricindeki diğer ürünler için de geri kazanım katılım payı uygulanacağı belirtildi. Burada bahsi geçen geri kazanım payı, Ek 1 listesinde yer alan, plastik poşetler için market, mağaza vb. satış noktalarından, diğer ürünler için ise piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan alınan payı ifade etmektedir. Yönetmeliğe göre burada sorumluluk poşetler için satış noktalarında, diğer ürünler için ise piyasaya sürenlerde veya ithalatçılarında. Yani bedeli üretici tarafı ödeyecek. Ama üretici bu bedeli ürünün satış fiyatına yansıtacağı için, bedeli yine tüketici sırtlanmış olacak.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yaptığı yazılı açıklamaya göre öncelikli hedef, hali hazırda yüzde 13 olan geri kazanım oranının 2023 yılında yüzde 35 ‘e çıkartılması. Aynı zamanda geri kazanım payı uygulamasının, çevrenin korunması ve geliştirilmesi amacıyla başlatılan Sıfır Atık Projesinin tüm ülke sathında yaygınlaştırılması ve sürdürülebilirliğinin temininde önemli katkı sağlayacağı ifade ediliyor. Tabi burada sağlanacak olan büyük faydalardan biri de geri kazanım ve geri kazanım potansiyeline dair ülkenin yeni verilere sahip olacak olmasıdır. Bu da yeni yeni gündeme gelen döngüsel ekonomi yaklaşımını ve onun getireceği potansiyeli ortaya dökecek ve ilgili çalışmalara yön verecektir. Kulağa oldukça hoş gelen bu uygulamanın aslında bir benzeri zaten mevcuttu. Üretici firmaların kafasını karıştırın hususlardan biri “ikisini de mi ödeyeceğiz?” sorusudur.

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne göre piyasaya sürenler olarak tanımlanan, yani bir ürünü bu yönetmelik kapsamındaki ambalajlar ile paketleyen üretici, ambalajlı olarak piyasaya sürülen ürünlerin kullanımı sonucu ortaya çıkan ambalaj atıklarının toplanmasına ve bu yönetmeliğin dördüncü bölümünde yer alan hükümler doğrultusunda geri dönüşümünün/geri kazanımının sağlanmasına yönelik maliyetleri karşılamakla yükümlüdür. Yani ambalajı piyasaya süren üreticiden bir bedel alınarak, bu atıkların toplanmasına katkı sağlanması amaçlanıyor. Firmalar ÇEVKO gibi yetkilendirilmiş kuruluşlara, piyasaya sürdükleri ambalajların boyut veya gramajına göre bir bedel ödeyerek bakanlığın belirlediği orandaki geri dönüşüm/geri kazanım gerçekleştirme sorumluluklarını devrediyordu. Şimdi ise yeni yönetmelikle birlikte birçok ürün için ek bedeller talep ediliyor ve üretici de bu bedelleri tüketiciye yansıtmayı planlıyor. Bir örnek vermek gerekirse bir içecek üretip 0.5 litrelik pet şişelerde satan A firması, şişe başına 2 kuruş geri kazanım payı ödeyecek. A firması öncesinde toptancıya 50 kuruşa sattığı bu ürün de geri kazanım katkı payını satış fiyatına yansıtırsa yeni satış fiyatı 52 kuruş olacak. Yani yüzde 4’lük bir fiyat artışı gerçekleştirecek. Binek araç lastiği üretimi yapan B firması ise sattığı binek araç lastiği başına 2 TL devlete ödeme yapacak. Ana bayi ve daha sonraki aşamalarda ayrıyeten geri katılım payı beyanı veya ödemesi olmayacak.

Yasal sorumlular, geri kazanım katılım payını beyan etmek ve ödemekle yükümlü olacaklar. Aynı zamanda gerekli durumlarda beyanların yeminli mali müşavirlere inceletmek ve doğrulatmak veya bağımsız denetim kuruluşlarına inceletilmesini sağlamakla yükümlüler. Geri kazanım katılım payı miktarı 50 bin Türk Lirası’ndan fazla olması halinde bildirim ve beyannamelerine esas veriler çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanacak.

Yönetmeliğe göre aykırı hareket edenler içinde bazı yaptırımlar mevcut. 2872 sayılı Çevre Kanunu’na göre geri kazanım katılım payını ödemediği tespit edilenlere katılım payı tutarının yüzde 20 fazlası idari para cezası, plastik poşetleri ücretsiz verdiği tespit edilen satış noktalarına ise depo alanı hariç kapalı satış alanının her metrekaresi için 10 Türk lirası idari para cezası verilecek.

Yasa güzel ama uygulamada nasıl işleyecek ve topluma çevre, çevre bilinci ve kaynak verimliliği konusunda ne sağlayacak bunu hep birlikte göreceğiz.

Avatar
Adınız
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.

banner112

banner111

banner110

banner109

banner108

banner106