Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) Yönetim Kurulu Başkanı Emine Erdem, “31 milyon kadından 9 milyonu çalışıyor. Bir başka deyişle, her 100 erkekten 77’sinin iş yaşamına katıldığı ülkemizde, her 100 kadından yalnızca yaklaşık 33’ü iş gücüne dâhil oluyor. Bu çarkı KAGİDER olarak kadınlar lehine döndüreceğiz. 4T stratejisiyle kadınların ekonomiye daha çok katılımını sağlayacağız” dedi. KAGİDER Başkanı Erdem, ‘Global Sanayici’nin sorularına şu yanıtları verdi.
- Sayın Emine Erdem, Türkiye’nin aktif sivil toplum örgütlerinden KAGİDER 20’inci yılına doğru ilerlerken kuruluş amaçlarında değişiklik oldu mu? Yıllar içinde yeni hedef ve misyonlar eklendi mi?
- Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) 18 yıldır kadın girişimciliğinin yaygınlaşması, kadının ekonomide, sosyal hayatta ve politikada güçlenmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması hedefiyle çalışmalarını sürdürüyor. Bu amaçla kurulduk ve hedeflerimiz değişmeyecek. Ancak hedeflerimize ulaşmak için yeni stratejileri uygulamaya koyduğumuzu söyleyebiliriz.
4T MOTTOSUNU HAYATA GEÇİRECEĞİZ
Bu kapsamda, kadınların ekonomiye daha çok katılması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için dört strateji oluşturduk. Uygulamaya koyduğumuz “4T” mottosu stratejsinin teknoloji, tarım, ticaret ve toplum ayakları bulunuyor. Teknoloji ve tarım geleceğin iki önemli sektörü ve bu alanlarda kadınlar çok başarılı oluyorlar. Kadınların ticaret ve toplum üzerindeki etkileri de kaçınılmaz. Ekonomi ve toplumsal gelişmenin bu ‘4T’ ile gerçekleşeceğini düşünmekteyiz.
TEKNOLOJİ SOHBETLERİ BAŞLADI
Teknoloji ayağında kadınların dijitalleşme, bilim ve teknolojide güçlenmesi için çalışmak, bu konularda genç kadınlardan başlayarak farkındalık yaratıp Bilim, Teknoloji, Ekonomi ve Matametik (STEM) konularına ilgi duymalarını sağlamak bulunuyor. Kadınların teknolojiden daha etkin yararlanmaları için çalışıyoruz. İnovatif çalışmalar, e-ticaretten, bitcoin’e kadar teknolojiyle kadını biçimlendiren çalışmalar için bir alt yapı kurduk. KAGİDER Tech Talks (Teknoloji Sobetleri) etkinliklerimiz başladı.
Tarımdaki üretimin gün geçtikçe azaldığını, ihtiyacın çoğaldığını görmekteyiz. İhtiyaç analizi, yüzde 60 daha fazla üretim olması gerektiğini ortaya koyuyor. Dolayısıyla burada bir açık ve kadınlar için fırsatlar var.
Üçüncü T ise, ticaret. ‘Kadından almalı, memleket kazanmalı’ kampanyasını yürütüyoruz. Burada hedefimiz kamu ve özel sektörün kadın üreticiden daha çok ürün almasını sağlamak. Avrupa Birliği projesindeki ortak ağlarda biraz bunu da öne çıkarmak istiyoruz. Bir portal yarattık, Türkiye’nin girişimci kadın derneklerinin üyelerini bir araya getirip, bir network ağı kuracak, kadın girişimcilerin birbirleriyle iş yapabilmelerini sağlayacağız. Ayrıca ihracatçı programlarımızda kadınların yurt dışına açılmaları için eğitimler veriyoruz.
Stratejimizin dördüncü ayağında ise toplumun ‘t’si yer alıyor. Kadınlara ulaşabilmek, toplumda kadınlar arasındaki ortak ağları yakalayabilmek, onları bir araya getirebilmek önemli. Kurduğumuz iki online eğitim platformu var. İş hayatına başlama çağındaki genç kadınlara ‘Düş Ortağım’ projesiyle, kadın girişimci ve adaylarına da ‘KAGİDER Pusula’ platformunda online eğitimler veriyoruz. Bu arada önümüzdeki süreçte çok önemli iki toplantıya ev sahipliği yapacağız. FCEM Uluslararası Girişimci Kadınlar Dünya Kongresi ve Akdeniz Kadın Girişimciler Forumu’nun iki ayrı kongresini Türkiye’de gerçekleştireceğiz.
AB İLE ‘ORTAK AĞLAR PROJESİ’ YÜRÜTÜYORUZ
- Türkiye’de, İstanbul’un dışındaki bir ilde şube veya temsilciliğiniz var mı? Kurmayı planlıyor musunuz?
- KAGİDER’in İstanbul dışında kurulmuş resmi bir şubesi bulunmuyor. Çeşitli illerdeki kadın girişimci dernekleriyle ilişkilerimiz var. Ayrıca biz Anadolu’yu sık sık ziyaret ediyor, farklı illerdeki kadın girişimcilerle bir araya geliyoruz. Bu nedenle Anadolu’ya daha fazla açılmaya başladık. Bunun için Avrupa Birliği ile ‘Ortak Ağlar Projesi’ yürütüyoruz. Anadolu’nun 8 ilinde istişare toplantılarımız olacak. Burada kadın girişimcilerle bir araya geleceğiz. Sorunlarımızı dinleyip, birbirimizden güç alacağız. Beyin fırtınası toplantılarıyla kamuda ve özel sektörde kadın tedarikçilerden daha çok mal alınması konusunda nasıl bir yol izleyeceğimizi belirleyip bu konuyla ilgili bir yasa önerisi hazırlamayı hedefliyoruz.
KADINLARI İŞ DÜNYASINDA GÜÇLENDİRECEK PROJE
- İş Dünyasında Kadın İletişim Ağı önemli bir işbirliği projesi gibi gözüküyor. Bu ağın katılımcılarını ve işleyiş biçimini anlatır mısınız?
- Koordinatörlüğünü KAGİDER’in yaptığı KAİSDER ve BUİKAD paydaşlığında yürütülen, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen İş Dünyasında Kadın İletişim Ağı (Women Business Network W-BUN) projesi kadın girişimcilerin katma değerli üretim ve ihracat artışının öncüsü olmaları görüşüyle yola çıktı. Proje katılımcı sivil toplum kuruluşlarının ve kadınların hizmet ve danışmanlık almalarını, Ortaklıklar ve Ağlar Hibe Programı’nın küresel hedefine katkıda bulunmayı, politika ve karar alma süreçlerine daha aktif, demokratik katılım yoluyla sivil toplumun gelişimini hedefliyor.
TEK ÇATI ALTINDA BULUŞACAKLAR
Kadınların iş dünyasında gerekli bilgilere ve iş pazarlarına ulaşmaları için etkin bir iletişim ağı içerisinde olmalarını amaçlayan İş Dünyasında Kadın İletişim Ağı (Women Business Network W-BUN) projesi küçük ve orta ölçekli birçok kadın girişimcileri bir araya getiriyor. İş Dünyasında Kadın İletişim Ağı projesinin hayata geçirilmesinde ilk adım olarak www.ticaretinkadinlari.com adlı, teknik altyapısı güçlü, kapasitesi yüksek, işlevsel bir platform kuruldu. Web platformu, bu hibe programının hedefleriyle uyumlu olarak Türkiye’deki tüm girişimci kadın STK’larının, kadınların kamu ve özel sektörün mal ve hizmet satın almak için düzenlediği ihalelerde başarılı olabilmeleri, gerekli bilgilere ve pazarlara ulaşabilmeleri için güçlü bir araç olma niteliği taşıyor. Kurulan portal ile girişimci kadınlar tek bir çatı altında birbirlerini destekleme, ortak iş yapma ve girişimci kadınlar ile iş yapmak isteyen kurumlar bir araya gelecek.
62 MİLYAR DOLAR CİRO, 250 BİN İSTİHDAM
- Kadınların ekonomik olarak güçlenmesi ilk hedeflerinizden birisi. Bu güçlenmeyi ortaya koyan veriler var mı? 2002 yılı sonrasındaki yılları dikkate alırsak ekonomik güçlenme amacınızda ne ölçüde ilerleme sağladınız? Beklentileriniz nasıldı?
- Gerek kadın girişimciliği gerekse de kadın istihdamında Türkiye önemli bir mesafe kat etti ve bunda KAGİDER’in önemli katkıları olduğunu gururla vurgulayabilirim. Ancak kat edilen mesafeyi yeterli bulmak mümkün değil elbette. 2002 yılında ilk kurulduğumuzda kadın girişimcilerin oranı yüzde 4’lerdeydi. Şimdi yüzde 8.8’lerde. Yaklaşık 133 bin kadına tekabül ediyor. Üyelerimizin profilinden hareketle şu rakamları verebilirim: Yaklaşık 62 milyar dolar cirosu olan, 250 bin istihdam sağlayan bir yapı var.
31 MİLYON KADINDAN 9 MİLYONU ÇALIŞIYOR
Türkiye’de genel olarak kadınların ekonomiye katılımları yetersiz düzeyde bulunuyor. TÜİK Haziran 2019 işgücü istatistiklerine göre ülkemizde çalışma yaş aralığında bulunan 31.075.000 kadının ancak 9 milyonu çalışıyor, Kadınların istihdama katılımı yüzde 30 civarında gerçekleşiyor. Bir başka deyişle, her 100 erkekten 77’sinin iş yaşamına katıldığı ülkemizde, her 100 kadından yalnızca yaklaşık 33’ü iş gücüne dâhil oluyor.
Girişimcilik açısından baktığımızda Türkiye’de kadınlarda erkeklere yakın girişimcilik potansiyeli olduğunu görmekteyiz. Yapılan araştırmalar erkeklerin yüzde 45'inin, kadınların ise yüzde 40'ının girişimciliğe olumlu baktığını gösteriyor. Ama kadınlardaki bu potansiyel hayata yansımıyor.
FİNANSMANA ULAŞIM ZOR
Girişimcilik konusunda KAGİDER ve Türk Tuborg A.Ş. iş birliğinde İpsos tarafından hazırlanan Kadın Girişimcilik Araştırması / Girişimcilik Endeksi Çalışmasına dikkat çekmek isterim. Çalışma, bu konuda daha önce yapılmış araştırmalara çok önemli katkı sağlıyor ve üzerinde çalışmamız gereken alanlara ışık tutarak yol haritamızı aydınlatıyor. Örneğin finansmana erişim bu kategorideki konulardan biri olarak öne çıkıyor. Bu çalışmaya katılan kadın girişimcilerin yarıdan fazlası kuruluş aşamasında banka kredisi kullanmadığını ifade ediyor. Aileden, arkadaşlardan alınan maddi destek ağır basıyor. Oysa kuruluş aşamasında alınacak uygun koşullu krediler işletmenin başarısında önemli bir oynarlar.
KADINLARIN KAMU İLE İŞ YAPMANI ORANI DÜŞÜK
Bir başka konu kadın girişimcilerin kurdukları şirketlerin kamu kuruluşlarıyla yaptıkları işbirliğinin yetersizliğidir. Katılımcıların yüzde 80’i Türkiye’deki özel şirketlerle işbirliği yaptığını belirtirken, kamu kuruluşlarıyla işbirliğinde bu oran yüzde 36’ya iniyor. Oysa ülkemizde kamu sektörü ekonomide hâlâ belirleyici bir rol oynuyor. Kamunun açtığı ihaleler ve tedarik süreçleri girişimciler için büyük önem taşıyor. Araştırma bu konuda ülke olarak daha kat etmemiz gereken uzun mesafeyi ve daha fazla çalışma gereğini ortaya koyuyor.
Kadınların ekonomide yeterince var olamamaları Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınması ve refahı açısından ciddi sıkıntılar yaratıyor. Yani ülkemiz, nüfusun yarısını oluşturan nitelikli insan kaynağı potansiyelini kullanamıyor. Bu bakımdan kadınların ekonomiye daha çok katılması, kadın girişimci sayısının artması önem taşıyor. KAGİDER bunun için çalışmalarını sürdürecek.
KADIN YÖNETİCİ SAYISI ÇOK DÜŞÜK
- Kadın yöneticilerin ve kadın istihdamının artması, ülkenin ekonomik ve sosyal açıdan daha ileriye gitmesine ne ölçüde artı değer katıyor?
- Ülkemizde kadın yöneticilerin oranı yıllar içinde artmış olmakla birlikte hâlâ çok düşük. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2018 yılı istatistiklerle kadın verileri arasında yer alan Hane halkı işgücü araştırması sonuçlarına göre; şirketlerde üst düzey ve orta kademe yönetici pozisyonundaki kadın oranı 2012 yılında yüzde 14.4 iken 2017 yılında yüzde 17.3 oldu. Türkiye’deki kadın CEO’ların oranı ise sadece yüzde 2 düzeyinde bulunuyor. Oysa kadın istihdamının ve kadın yönetici sayısını artması şirketlere somut yararlar sağlıyor.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) İşveren Faaliyetleri Bürosu tarafından hazırlanan “İş Hayatında ve Yönetimde Kadınlar: İş Dünyasında Değişim Gereği” başlıklı çalışma bu konuda son derece anlamlı sonuçlar ve veriler ortaya koyuyor. 70 ülkeden yaklaşık 13.000 şirketle yapılan çalışmaya katılanların yüzde 57’den fazlası cinsiyet çeşitliliğini sağlamanın iş performansını yükselttiğini düşünüyor. Yönetim seviyesinde cinsiyet çeşitliliğini sağlayan şirketler kârlarının yüzde 5 ile yüzde 20 arasında arttığını kaydediyorlar. Bunların çoğunluğunun kâr artışı yüzde 10-15 civarında gerçekleşti. Şirketlerin yüzde 54’den fazlası yaratıcılık, yenilikçilik ve açıklık açısından daha iyi bir duruma geldiklerini, yine yaklaşık yarısı şirket itibarının arttığını, yüzde 37’si ise müşterilerin beklentilerini daha iyi anlayabildiklerini kaydediyor. Rapora göre yönetimdeki kadınların oranı yüzde 30’un üstüne çıktıktan sonra şirketler bunun avantajlarını yaşamaya başlıyor.
CİNSİYETÇİ YAKLAŞIMLAR KADINI ENGELLİYOR
- İş yaşamında kadın ile erkek arasında öne çıkan farklılıklar neler? Bu konuda neler yapılmasını öneriyorsunuz?
- Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin nedenlerinin başında gelen erkek egemen kültür maalesef iş dünyasında da var. Bu kültür kadınların profesyonel yaşamlarında önemli sorunlar yaratıyor. Kamuda olsun özel sektörde olsun bütün kuruluşlarda kültürel ön yargılarla, cinsiyetçi yaklaşımlarla mücadele edilmesi gerekiyor.
Ataerkil yaklaşımlar kadınların aleyhine işliyor. Bir işyerinde her an her yere seyahat edebilecek durumda olmak erkekler için bir avantaj olabiliyor örneğin. Çünkü ev işleri ve çocuk bakımı sadece kadının sorumluluğu olarak görülüyor. Erkeğin bu konulardan etkilenmediği düşünülüyor. Bu bakımdan, kadına karşı önyargılarla, toplumdaki erkek merkezli yaklaşımla mücadele etmek ve farkındalık yaratacak çalışmalar yapmak büyük önem taşıyor. İş kültürünün cinsiyetçi yaklaşımlardan kurtulması gerekiyor. Bu kültürü ve yaklaşımı ortadan kaldırmak için hayatın ve iş hayatının her alanında mücadele etmeliyiz. Bu da uzun ve sistemli bir çalışmayı gerektiriyor. Bu konuda iş dünyasında bilinç ve farkındalık arttıkça, kadınların profesyonel gelişimlerini frenleyen cam tavanlar ortadan kalkacaktır. Bu süreçte ev ve çocuk sorumlulukları üstlenen kadınlara esnek çalışma veya kreş gibi olanaklar sunabilmek, erkeklere ev işlerine ve çocuk bakımına katkı yapabilecekleri olanaklar vermek önem taşıyor.
SİYASETTE KADIN KOTASI GETİRİLMELİ
- Kadınların politik olarak güçlenmesi hedefi herkesin tartışmasız kabul ettiği bir idealdir? Ancak yeterli adımlar atılıyor mu? Siyasi partilerin yaklaşımları nasıl? Kadın kotası konulmasına nasıl bakıyorsunuz ve kotalara uyuluyor mu?
- Siyasette kadın karnemiz maalesef kötü. Ekonomiye katıldığı kadar bile siyasete katılmıyor kadın. Parti politikalarının bu anlamda değişmesi gerekiyor. Siyasette kota sistemine inanan bir sivil toplumcuyum. Çok güçlü, çok eğitimli kadınlarımız var. Fakat belediyelerde çok az kadın yer alıyor. Oysa ki belediye kadınların aktif yer alması gereken bir mecradır. Erkek egemen bir anlayış burada da hüküm sürüyor.
- Son dönemde artmış gibi görünen ve çok tartışılan kadın cinayetlerine ve sorunun çözümüne ilişkin düşünceleriniz nelerdir?
- Burada da sorun erkek egemen kültür ve ön yargılardan, hukuksal altyapı eksiklerinden kaynaklanıyor. Çocukluktan başlayarak okullarda toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi verilmesi, ailelerde bu konuda farkındalık yaratıcı çalışmalar yapılması gerekiyor. Kadına işlenen şiddet suçlarına hak edilen ağır cezaların, indirim yapılmadan verilmesi lazım. Ama esas mesele toplumsal cinsiyet eşitliği kültürünü yaygınlaştırmak, ön yargıları yok etmektir. Bu konuda sadece hükümete değil, özel sektöre, sivil toplum kuruluşlarına, tüm anne ve ailelere önemli görevler düşüyor.
ÇOK SAYIDA PROJE İLE DESTEK VERİYORUZ
- Yürüttüğünüz projeler ve amaçlarından örnekler verir misiniz?
KAGİDER Türkiye’de kadın girişimciliğinin yaygınlaşması, kadın istihdamının artması ve genel olarak kadının ekonomik ve sosyal konumunun güçlendirilmesi için birçok çalışma yürütüyor. Bu çalışmaların ve hayata geçirdiğimiz projelerin tümünün önemli ve etkili olduğunu düşünüyorum. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz.
Derneğimizin 15. yılı vesilesiyle “Proje 15” adlı projeyi başlattık. Proje kapsamında 15.000 kadın girişimciye uzaktan erişim sağlandı. 1.500 kadına online girişimcilik eğitimi verildi. Eğitimi tamamlayanlar arasından iş fikirleriyle seçilen 150 kadın iki gün boyunca girişimci destekleme kampına alındı. İçlerinden iş fikirleriyle öne çıkan 15 kadın girişimci belirlendi. Kadın girişimciler yatırımcıların önüne çıkana dek bir yıl boyunca pek çok destek görecek.
‘KADINDAN AL-MALI, MEMLEKET KAZANMALI’
8 Mart 2017’de KAGİDER olarak “Kadından Al-Malı, Memleket Kazanmalı” kampanyasını başlattık. Bu kampanyada hedefimiz kamu ve özel sektörün satın alımlarında daha fazla kadın tedarikçiyi dâhil etmelerini ve bu konuda hedef koymaları yönünde farkındalık yaratmayı sağlamak.
ŞİRKETLERE ‘FIRSAT EŞİTLİĞİ SERTİFİKASI’
Bir başka çalışmamız şirketlere verdiğimiz Fırsat Eşitliği Sertifikası’dır (FEM). Dünya Bankası’yla verdiğimiz bu sertifika için iki ve altı ay arasında değişen bir araştırma, izleme sürecimiz var. FEM sertifikası şu alanları kapsıyor: Yönetimin fırsat eşitliği konusundaki taahhütleri, İşe alım ve seçmede fırsat eşitliği, Eğitim fırsatlarına erişimde eşitlik, Performans değerlendirme ve terfide fırsat eşitliği, Kariyer destek uygulamaları, geribildirim ve şikâyetlerin izlenmesi ve iletişim ve kurumsal reklamlar. Şirket içerisinde insan kaynaklarının yapısını değiştiriyoruz, toplumsal eşitlik eğitimi veriyoruz. Karşılığında da toplumsal fırsat eşitliği sertifikası sunuyoruz. Şirketler yapıları, eylemleri ve istihdam olguları ile toplumsal cinsiyet eşitliğine ve istihdamda kadın güçlenmesine duyarlı olduklarını ulusal ve uluslararası kamuoyu nezdinde tescil ettirmiş oluyorlar.
KAGİDER olarak dijital teknolojilerden de etkin olarak yararlanıyor, girişimci ve girişimci adayı kadınlara bilgiye erişim olanakları sağlıyoruz. Bu kapsamda KAGİDER Pusula platformu ve Düş Ortağım portalı iki önemli çalışmamızı oluşturuyor.
Kadın girişimcilerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için KAGİDER Pusula platformunu oluşturduk. Bu platformda, “İşimi Kuruyorum Eğitim Modülleri’nin yanı sıra yeni girişimciler için girişimciliğe dair akademik eğitim modülleri, yararlı bilgiler, ilham veren başarı hikâyeleri ve finansal erişim bilgileri yer alıyor. Yaptığımız işbirliği kapsamında Işık Üniversitesi, KAGİDER Pusula internet portalında verilen eğitimlerin içeriklerinin oluşturulması ve geliştirilmesine akademik destek sağlıyor.
‘DÜŞ ORTAĞIM’ PORTALI
Bunun yanı sıra 18-25 yaş arası gençlerin kariyer yolculuğunda düşlerini gerçeğe çevirmelerini destekleyen bir projeyi Coca-Cola Vakfı’nın (The Coca-Cola Foundation) Yeni Dünya Programı (New World Program) ile hayata geçirdik. “Düş Ortağım” portalı iş hayatına daha donanımlı başlamak isteyen gençlerin yanında olan bir platform. https://www.dusortagim.com/ adresindeki platforma mobil cihazlardan, bilgisayarlardan, çevrim içi veya çevrim dışı olarak ulaşmak mümkün. “Düş Ortağım” portalında alanında uzman 20’den fazla eğitmenin iş hayatının farklı konularıyla ilgili bilgi verdikleri videoların yanı sıra bilgilendirici blog yazıları, çeşitli rapor ve sunumlar da yer alıyor. Ayrıca platform üzerinden interaktif uygulamalarla öğrenirken eğlenmek de mümkün.
Çalışmalarımıza Genç KAGİDER’i de eklemek isterim. Bu programımız 18-30 yaş arası gençlerde toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığını geliştirmeyi ve arttırmayı amaçlıyor. Aynı zamanda üretkenliklerini destekleyerek girişimcilik faaliyetlerini geliştirmeyi, genç kadınların iş hayatında olma tutkusunu oluşturmayı ve arttırmayı hedefliyor. Genç KAGİDER’ de interaktif paneller, çeşitli eğitimler ve projeler gerçekleştiriliyor, liderlerle sohbetler yapılıyor ve gençlere staj imkânları sunuluyor. Genç KAGİDER kapsamında oluşturulacak gönüllülük sistemiyle KAGİDER’in gençlik projeleri vasıtasıyla tanıştığı Türkiye’nin her yerinden gençlerle iletişimi sürdürmeyi planlıyoruz.