HABER MERKEZİ
2021 yılına 7.3602 liradan giren dolar kuru 20 Aralık 2021’de 18.5400 seviyelerini görerek tüm ekonomik dengeleri sarstı. TCMB verilerine göre 1 Ekim 2021’de 8.8469 TL olan dolar kuru, 1 Kasım 2021’de 9.5287, 1 Aralık 2021’de 13.3363, 20 Aralık’ta 17.4731 TL’ye yükseldi. 5 Aralık 2021-17 Aralık 2021 tarihleri arasında Merkez Bankası 6 kez piyasaya müdahale etti ama doların ateşini söndüremedi. Dolar 20 Aralık 2021’de 18.5400 TL’yi gördü. Cumhurbaşkanlığı Kabinesi 20 Aralık’ta toplanarak “Kur Korumalı TL Mevduatı” sistemine geçildiğini açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan toplantı sonrası alınan kararları halka sesleniş programında duyurdu, aynı zamanda MB bankalara döviz satarak kurların hızla geri çekilmesini sağladı. Dolar 12.3400 bantına kadar geriledi. MB, 21 Aralık 2021’de dolar kurunu 13.0226, 22 Aralık 2021’de 12.4535 TL olarak açıkladı.
“DÜŞÜK FAİZ” EKİBİNDE EŞGÜDÜM SAĞLANDI
“Düşük faiz yüksek kur” politikasını savunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ihracatı bu yolla artırarak cari açığı azaltmayı hedeflediklerini açıkladı. Erdoğan, “Yüksek faizi savunanlarla birlikte yürüyemem” açıklamasının ardından görevden affını isteyen Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan'ın yerine 2 Aralık’ta Nureddin Nebati atandı. Mart ayında görevden alınan Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal'ın yerine Şahap Kavcıoğlu'nun atanmasının ardından Hazine ve Maliye Bakanlığı'nda yapılan bu değişiklikle de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz konusundaki duruşu doğrultusunda ekonomi yönetiminde eşgüdüm sağlanmış oldu. Nebati’nin iki yardımcısı görevden alınırken kritik görevde bulunan iki bürokratta görevden alındı.
20 ARALIK KARARLARINA NASIL GELİNDİ?
2021’in son faiz kararını açıklayan Merkez Bankası Para politikası Kurulu, 16 Aralık 2021’de 100 baz puanlık indirimle politika faizini yüzde 15'ten yüzde 14'e indirdi. Faizin 100 puan indirilmesiyle MB’nin açıkladığı döviz kurları yükselişini sürdürdü. Merkez Bankası’nın dolar alış kuru 15 Aralık’ta 14.6350, 16 Aralık’ta 15.2118, 17 Aralık’ta 16.3358 liradan işlem gördü. 20 Aralık’ta dolar alış kuru 17.4731 TL’ye yükseldi. Dolar aynı gün 18.5400 TL’yi gördü.
İKİ RAPOR, İKİ SUNUM
Bu gelişmelerinden önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın savunduğu tezleri temellerinden iki sunum yaşandı. Birincisi “TCMB 18.11.2021 Toplantısı Sonrası Ekonomik Görünüm” raporunda da dile getirildi. Raporun sahibi kendisini “şirket doktoru” olarak tanıtan Şefik Çalışkan, yeni sistemi “Parasının Değerini Düşük Tutan Ülkelere Karşı Yerli Üretimi ve İstihdamı Koruma Modeli” olarak tanıttı. İkinci rapor Kasım 2021 sonunda Cumhurbaşkanlığı Ekonomi Danışması Cemil Ertem’den geldi. Ertem tarafından hazırlanan “Yeni Ekonomik Model Gerekçeleri ve Getirileri” raporda, “Düşük kur avantajıyla yatırımların artması, ihracatın artırılması ve cari fazlayla dış borca bağımlılığın sonlandırılması amaçlanmaktadır” denildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan bu iki rapor sonrası, “Türkiye Çin modeline geçecek” dedi ama bu görüş çabuk terkedildi. Cumhurbaşkanlığı Ekonomi kurmayları yeni modeli “Üretimi ve istihdamı destekleyen Türkiye modeli” olarak adlandırdı.
BANKACILAR VE İŞ DÜNYASIYLA KRİTİK ÜÇ TOPLANTI
20 Aralık 2021 öncesi üç kritik toplantı dikkat çekti. 13 Aralık’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile kamu bankalarının yöneticileriyle İstanbul Üsküdar’daki Vahdettin Köşkü’nde görüştü. Daha sonra Merkez Bankası Başkanı Kavcıoğlu, özel-kamu banka müdürleriyle Ankara’da biraya geldi. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati iş dünyasının temsilcileri ve işadamlarıyla bir toplantı yaptı. 20 Aralık 2021’de toplanan Cumhurbaşkanlığı kabinesinde kritik kararlar alındı. “Ülkemizdeki istikrar ve güven iklimini güçlendirecek tüm bu tedbirleri ilgili kurumlarımızla, Meclisimizle birlikte süratle hayata geçireceğiz” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan kararlar şöyle:
- Dövizin yükselişin önlemek için “Kur korumalı TL mevduat” sistemi uygulanacak. Mevduat sahibi döviz mevduatını TL’ye çevirecek. Bu işlem parasını yatırdığı günkü ya da saatte açıklanan döviz kuru üzerinden işlem yapılacak. “Kur korumalı TL mevduat” hesabı 3 ay, 6 ay, 12 aylık sürelerle bankada kalacak. Dolayısıyla bundan sonra hiçbir vatandaşımızın kur daha yüksek olacak diye mevduatını Türk Lirasından dövize geçirmesine ihtiyaç kalmayacak. Üstelik bu kazanç stopaj vergisinden de muaf tutulacak. (Açıklama sonrası yapılan düzenlemelere göre mevduat sahibi parasını çekmek istediği tarihte dolar kuru, parayı yatırdığı günden yüksekse aradaki fark mudiye açılaklanan dolar kuru üzerinden ödenecek. “Kur korumalı TL mevduat”ına döviz farkı yanında piyasada geçerli yüzde 14 faiz oranının 3 puan üzerinde faiz verilebilecek.)
- Ayrıca, Türk Lirası varlıklarını yeni bir döviz talebi oluşturmayacak şekilde değerlendirilmesini temin edecek araçları devreye alacağız. Dolayısıyla bundan sonra hiçbir vatandaşımızın kur daha yüksek olacak diye mevduatını Türk Lirasından dövize geçirmesine ihtiyaç kalmayacak.
- Bir müjdemiz de ihracatçılarımıza var. Döviz kurundaki dalgalanma sebebiyle fiyat vermekte zorlanan ihracatçı firmalarımıza doğrudan Merkez Bankası aracılığıyla ileri vadeli kur rakamı verilecek. Bu işlem sonunda ortaya çıkabilecek kur farkı ise Türk Lirası olarak ihracatçı firmamıza ödenecek.
- Fon büyüklüğü 250 milyar liraya ulaşan bireysel emeklilik sistemimizin cazibesini artırmak için devlet katkısı oranını yüzde 5 daha artırarak yüzde 30’a çıkartıyoruz.
- Hâlihazırda eurobond faiz gelirlerinde stopaj geliri yüzde sıfır iken devlet iç borçlanma senetlerinde bu oran yüzde 10 olarak uygulanmaktadır. Devlet iç borçlanma senetlerine talebi artırmak için buradaki stopajı da yüzde sıfıra indiriyoruz.
- Kurum kazançları üzerindeki vergi yükünü azaltarak uluslararası rekabeti desteklemek ve yatırımı teşvik etmek amacıyla ihracat ve sanayi şirketleri için Kurumlar Vergisinde 1 puanlık indirim planlıyoruz.
- Katma Değer Vergisini etkinliği, adaleti ve basitleştirmeyi sağlamak amacıyla yeniden düzenliyoruz. Bu adımla amacımız, kayıt dışı ekonomiyi azaltmak, iş ve yatırım ortamını iyileştirmek, ihracatı özendirmek ve firmalarımızın KDV iadesi yoluyla finansmana hızlı erişimini sağlamaktır.
- Kar payı üzerinden yapılan vergilendirme ve bu gelirin beyanı yatırımcılar açısından caydırıcı bir mahiyet arz eder hâle gelmiştir. Bu sıkıntıyı ortadan kaldırmak için şirketler tarafından yapılacak temettü ödemeleri üzerindeki stopajı yüzde 10’a indiriyoruz.
- Yatırım fon ve ortaklılarının kazançları Kurumlar Vergisinden istisna olmasına karşılık diğer fon ve ortaklıklardan elde edilen kar paylarının iştirak kazançları istisna kapsamı dışındaydı, bu farklılığı da ortadan kaldırıyoruz.
- Kamu iktisadi teşebbüslerinden elde edilen ve bütçeye aktarılan gelir paylarına endeksli kamu borçlanma senetleri çıkartılarak yatırımcıların Türk Lirası bazlı varlıklara yönelimleri teşvik edilecektir.
- Ülkemizde yastık altında 280 milyar dolar değere sahip 5 bin ton altın bulunduğu bilinmektedir. Bu altınların finansal sisteme dâhil edilerek ekonomiye kazandırılması için piyasa paydaşlarıyla birlikte yeni araçlar geliştirilecektir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı paketin ardından döviz kurlarını düşmeye başladı. Dolar 18.5400 TL’den 12.3400 TL’ye geriledi. 20 Aralık 2021 akşamı Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarının ardından Haber Türk TV’ye çıkan Bankalar Birliği Başkanı ve Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar, 1 milyar dolarlık mevduatın TL’ye çevrildiğini açıkladı. İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran bu rakamı 1.7 milyar dolar olarak açıkladı. Ekonomistler doların Erdoğan’ın açıklamalarıyla parelel düşüşe geçmesini Merkez Bankası’nın kamu bankaları aracılığıyla piyasaya 7.5-9 milyar dolar sürmesine bağladılar.
ALTIN HESABINDAN TL MEVDUAT VE KATILIM HESAPLARINA DÖNÜŞÜM NASIL OLACAK?
Merkez Bankası’nın Resmi Gazete’de yayımlanan altın hesaplarından TL mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi hakkında tebliğine göre, 28 Aralık tarihinde mevcut olan altın hesapları ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesapları, talep edilmesi halinde dönüşüm fiyatı üzerinden TL’ye çevrilerek Merkez Bankası tarafından o gün açıklanan gram altın fiyatı üzerinden satın alınacak ve karşılığı TL, ilgili bankaya aktarılacak.
Mevduat ve katılım bankalarınca açılan altın depo hesapları ile altın cinsinden katılım fonu hesaplarını kapsayan altın hesaplarının dönüşümünde, Merkez Bankası tarafından günlük olarak açıklanacak olan gram altın fiyatları kullanılacak. Yönetmelikte yapılan tanımlamalarda dönüşüm fiyatı, altın hesaplarında bulunan altının Türk Lirası’na çevrildiği gün, saat 11.00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatını; vade sonu fiyatı ise Türk lirası mevduat veya katılma hesabının vadesinde saat 11.00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatını ifade ediyor.
ALTIN HESAPLARINA FARKLI VADELER
Yönetmelik hükümlerine göre, TL’ye dönüştürülecek altın hesaplarına 3 ay, 6 ay veya 1 yıl vadeli TL mevduat veya katılma hesabı açılacak. Bankaların mevduat hesabına uygulayacağı faiz oranı, Merkez Bankası’nca belirlenen bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının altında olamayacak. Bu kapsamdaki katılma hesabına sağlanacak getirinin Merkez Bankası’nın katılım bankaları ile açık piyasa işlemleri kapsamında yaptığı bir hafta vadeli geri satım vaadi ile alım işlemlerinde oluşan maliyetten düşük olması halinde aradaki farkı, katılım bankacılığı esasları çerçevesinde katılım bankası karşılayabilecek. Karşılanmayan kısım için TCMB tarafından ödeme yapılmayacak.
Vade sonunda TL mevduat hesabı sahibine anapara ile faiz, katılma hesabı sahibine ise vade sonundaki katılma hesabı bakiyesi ilgili banka tarafından ödenecek. TL mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması halinde Merkez Bankası’nca fiyat farkına ilişkin ödeme yapılmayacak. Dönüşüm desteğinden bir defa yararlanılabilecek.
MEVDUATTA 200 BİN TL GARANTİ SINIRI
Resmi Gazete’de yayımlanan kararla, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) garantisi üst limiti 150 bin TL’den 200 bin TL’ye çıkarıldı. Karar, 2022 takvim yılı başından geçerli olacak ve gerekli işlemleri yerine getirmek üzere Sigorta ve Risk İzleme Daire Başkanlığı yetkili olacak.
