GİRAY DUDA
Birkaç yıl öncesine kadar düşünce platformlarında tartışılan ‘Açık Bankacılık’, kavram olarak da mevzuatımıza girdi. 15 Mart 2020 tarihinde yayınlanan ve 1 Temmuz 2020’de yürürlüğe giren BDDK’nın “Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği”ne “API” ve “Açık Bankacılık” tanımları eklendi ve Haziran ayında kabul edilen torba yasayla bankaların dijital platformlar üzerinden kimlik tespiti ve sözleşme yapmasını kolaylaştıracak yasal değişiklikler yapıldı. Bu düzenlemelerle start alan “Açık Bankacılık”ta yönetmelik ve tebliğlerle uygulama ayrıntıları belirlenecek. Açık Bankacılıkla, bankacılıkta nelerin değişeceğini ve karşımıza çıkacak olan yenilikleri Türkiye İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Hakan Aran ile konuştuk.
- Sayın Aran, siz İş Bankası Teknolojiden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısısınız. Öncelikle Açık Bankacılığın ne olduğunu, ne anlama geldiğini bize anlatır mısınız?
- Açık Bankacılığı, finansal hizmetlere erişimi daha kolay ve daha ucuz hale getirmek için bankacılık altyapısının üçüncü parti kuruluşlara açılması ve müşteri izni doğrultusunda finansal verilerin demokratikleşmesi şeklinde tanımlayabiliriz.
Açık bankacılık uygulamalarıyla finansal hizmetler bankacılık kanallarının dışına çıkıp, farklı platformların içine giriyor. Fintekler ve e-ticaret platformları başta olmak üzere çeşitli kurumların da finansal hizmetler sunabilmesi esasına dayanan bu yeni iş modelinde, hesap bakiyesi kontrolü, transfer ve ödeme işlemleri bir banka uygulamasına ihtiyaç duymadan da yapılabiliyor. Bankalardaki temel müşteri bilgilerinin sahipliği doğrudan müşterinin kontrolüne geçiyor ve müşterinin talebiyle bu verinin finansal ekosistemde dolaşımı mümkün hale geliyor.
TEK YERDEN TÜM BANKA HESAPLARINA ULAŞIM
Bunu bir örnekle anlatmam gerekirse, müşterilerimiz, örneğin “TekCep” isimli bir kuruluşa tüm bankalardaki hesap bilgilerini görme yetkisi verebiliyor. Tüm bankalar bu talebi karşılamak üzere “API” (Application Programming Interface) adı verilen ‘uygulama ara yüzleri’ hazırlamak ve bunu kullanma yetkisini “TekCep” kuruluşuna vermek zorunda kalıyor. Müşterilerimiz de İş Bankası’ndaki hesaplarının yanı sıra, diğer bankalardaki hesaplarını sadece “TekCep” uygulamasına girerek görüyor, hesapları arasında transfer ve ödeme işlemleri yapabiliyor. Böylece her banka uygulamasına ayrı ayrı girmek ve işlem yapmak yerine tek bir uygulama üzerinden tüm bankacılık işlemlerini yapabiliyor.
Buradaki beklenti, artan oyuncu sayısının finansal erişimi ve rekabeti artıracağı ve artan rekabetin de işlem ücretlerini aşağı çekeceği yönünde. Ayrıca bankacılık ve finans sektöründe yenilikçi çözümlerin önünü açması, belki de ileride bankacılığın tanımını temelden değiştirecek yeni bir dönemi başlatması mümkün görünüyor.
AMAÇ FİNANSAL REKABETİ ARTIRMAK
- Açık bankacılık dünyada var olan ve sonunda Türkiye’ye de gelen bir bankacılık akımı mıdır? Kovid-19 global salgınıyla bir bağlantısı var mıdır?
- Açık bankacılık yaklaşımı, ilk olarak İngiltere tarafından 2009 yılında yürürlüğe konan PSD (Payment Services Directive - Ödeme Hizmetleri Yönetmeliği) ile ortaya çıktı. Bu direktif daha sonra 2013 yılında Avrupa’da detaylandırılarak PSD2 olarak yayınlandı ve bugünkü açık bankacılık yaklaşımının içeriği oluşturuldu. Hükümetler tarafından başlatılan bu akım, finansal sektörde rekabetin artırılmasını, müşterinin güçlendirilmesini hedefliyor. Kovid-19 salgını ile doğrudan bir ilişkisi yoktur.
Açık bankacılığın, bu çerçevede İngiltere’de başlayıp, Avrupa’da gelişen ve daha sonra Türkiye’ye gelen bir akım olduğunu söyleyebiliriz. Açık bankacılık Kovid-19 salgınından çok önce ortaya çıkmış bir kavram olsa da, salgın sürecinde faydasının daha net ortaya çıktığını söylemek yanlış olmayacak. Açık bankacılık yaklaşımıyla hizmet veren finteklerin neredeyse hepsi dijital platformlar üzerinden hizmet verdiğinden, pandemi sürecinde evde kalmak zorunda kalan bireylerin finansal hizmetlere kolay ulaşımını sağlayarak büyük rahatlık sağladılar. Ülkemizde bankalar zaten birer fintek çevikliğinde hareket ettiğinden bu konuda bir sıkıntı yaşanmadı.
MEVZUAT ALTYAPISI HAZIRLANACAK
- Açık bankacılık işlemlerinin klasik bankacılık işlemlerine oranı nedir şu anda?
- Açık Bankacılık uygulamalarıyla ilgili düzenleme, “Ödeme Emri Başlatma (PISP)” ve “Hesap Bilgileri Sağlama (AISP)” hizmetlerini içeriyor. Bu hizmetlerin hayata geçebilmesi için, veri paylaşmına ilişkin TCMB tarafından düzenlenecek usul ve esasların ayrı bir yönetmelikle yürürlüğe girmesi bekleniyor.
İlgili mevzuat ve standardizasyonlar tamamlandıktan sonra bankalar özelinde (Payment Services Directive - PSD2’de, Ödeme Hizmetleri Kanunu’nda olduğu üzere) banka hesaplarındaki hareketlerin takip edilmesi ve transfer emri verilebilmesini sağlayacak ara yüzler ve anahtarlar ödeme hizmeti sağlayıcılarına açılabilecek ve açık bankacılık işlemleri yapılmaya başlanacak. Henüz açık bankacılık işlemlerinin bankacılık işlemleri içerisindeki payından bahsetmek mümkün değil.
ADIM ADIM İLERLİYORUZ
- Türkiye’deki gelişimi süresince neler yaşandı ve bu noktaya nasıl gelindi? Elbette bankacılık gibi çok hassas bir sektördeki yeni uygulamalar için geniş kapsamlı mevzuat, regülasyon çalışmaları gerekiyor. Bu alandaki çalışmalar bitti mi, açık bankacılık uygulamalarına yönelik ilk adımlar ne zaman atıldı?
- Açık bankacılıkla ilgili Türkiye’deki ilk adım, yukarıda sözünü ettiğimiz, 2013 yılında 6493 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” ile atıldı. Bu kanunla PSD’ye benzer tanım ve yönlendirmeler getirilerek, dijital finansal hizmetler altyapısı kuruldu. 6493 sayılı Kanun, Kasım 2019 tarihinde tekrar güncellendi ve PSD2’deki gibi “ödeme emri başlatma” ve “hesap konsolidasyonu” hizmet sağlayıcıları, “ödeme hizmeti” sağlayıcıları olarak tanımlandı.
15 Mart 2020 tarihinde yayınlanan ve 1 Temmuz 2020’de yürürlüğe giren BDDK’nın “Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği”ne “API” ve “Açık Bankacılık” tanımları eklendi. Bu gelişmelere paralel olarak Haziran ayında kabul edilen torba yasayla da bankaların dijital platformlar üzerinden kimlik tespiti ve sözleşme yapmasını kolaylaştıracak yasal değişiklikler yapıldı.
Açık bankacılığın ülkemizde gelişimi için teknik çerçeve standartizasyonlarının da belirlenmesi gerekiyor. Türkiye’nin adım adım açık bankacılık yaklaşımını benimsediğini ve konu üzerinde çalışmaya devam ettiğini söyleyebiliriz. Teknik standartlar belirlendikten sonra, mevcut durumda hayata geçirilemeyen birçok işbirliği, yenilikçi ürün ve hizmeti görüyor olacağız.
EKOSİSTEM İŞBİRLİKLERİNİ ÖNEMSİYORUZ
- Açık bankacılık, kendisiyle birlikte finansal teknoloji şirketlerini de büyütüp ilerleyecek gibi gözüküyor değil mi? Türkiye’deki finansal teknoloji şirketleri hakkında ne söylemek istersiniz?
- Açık Bankacılık yaklaşımı bankalar, girişimler ve teknoloji üreten kuruluşlar için yeni fırsatlar sunuyor. İş Bankası olarak “Her yerde bankacılık” vizyonumuz doğrultusunda; müşterilerimizin ihtiyaç ve beklentilerini en iyi şekilde karşılayacak kullanıcı dostu, yenilikçi ürün ve hizmetler sunabilmek için ekosistem işbirliklerini çok önemsiyoruz. Bu doğrultuda diğer girişim ve kuruluşlarla işbirliğinin artırılması amacıyla sistematik bir şekilde çalışıyor, her açıdan inovasyon ve işbirliğini destekleyen adımlar atıyoruz.
Haziran 2018’de hayata geçirdiğimiz uygulama arayüz (API) portalımız ve 2019’da lansmanını yaptığımız “TekCep” uygulamamız, önümüzdeki dönemde açık bankacılığı büyütecek ve destekleyecek iki önemli insiyatifimiz. Teknoloji alt yapımızı bölerek mikro hizmetler şeklinde parçalara ayırıyor, uygulama ara yüzleri üzerinden kaynaklarımızı girişim ve kurumların kullanımına açıyor, ihtiyaç duydukları finansal hizmet fonksiyonlarını kullanıma hazır şekilde sağlıyoruz. Böylelikle kaynağı ve zamanı kısıtlı olan girişimlerin ihtiyaçlarını hızlıca karşılayarak yenilikçi hizmetlerin hayata geçirilmesi için destek oluyoruz.
AÇIK BANKACILIK ORGANİZASYONUNA KATILDIK
Londra örgütümüz aracılığıyla üye olduğumuz “Open Banking UK” organizasyonuna dâhil olan ilk Türk bankasıyız. Girişim ve fintekleri destekleme, birlikte değer yaratıp büyüme anlayışımızın bir diğer adımı olarak; 2018 yılı Mayıs ayında faaliyete başlayan Maxis Girişim Sermayesi Portföy Yönetimi A.Ş. tarafından kurulan Yenilikçi Girişim Sermayesi Yatırım Fonu ile teknoloji odaklı, hızlı büyüme potansiyeli bulunan, yeni nesil girişimlere sermaye yatırımı yapıyoruz.
FİNANS VE TEKNOLOJİ BİRLEŞİYOR
Dünyanın en geniş katılımcı ağına sahip blockchain platformu R3’ün üyesiyiz. Blockchain teknolojisini, güvenlik, hız ve operasyonel verimliliği artırma potansiyeli nedeniyle finans sektörünün ve bankacılığın geleceğini şekillendirecek özel bir teknoloji olarak görüyoruz. Dünyada kamu ve özel sektörden 300’den fazla katılımcının bulunduğu geniş bir ekosistem üzerinde çalışmalarını yürüten R3, Corda ismini verdiği blockchain platformu üzerinde yarattığı işbirliği ortamı üzerinden üyelerin blockchain tabanlı uygulamalar geliştirmesini sağlıyor. Biz de bu platformu kullanarak ülkemizdeki ilk dış ticaret işlemini gerçekleştirdik. Bu konuda, Türkiye’de öncü banka konumumuzu sürdürmeyi hedefliyoruz.
Özetle, Türkiye’deki finans şirketleri birer teknoloji şirketi, teknoloji şirketleri de finans şirketleri olma yolunda önemli bir yarış içinde. Finansal teknoloji şirketlerinin önünü bu anlamda oldukça açık görüyorum.
BANKACILIK HİZMETİ VEREN PLATFORMLAR
- İnovasyonda, yeniliklerde önceden tahmin edilmeyen pek çok yeni gelişmeler olur ama yine de bugün için söyleyebileceğiniz ne tür inovatif fikirler ve uygulamalar olacağını düşünüyorsunuz?
- Açık bankacılık uygulamalarının hayata geçmesi ile bankacılık sektöründe, bireylerin günlük yaşamlarına değen, ilave katma değer ve konfor sunan uçtan uca dijital deneyimlerin, farklı sektörlerden iş ortakları ile birlikte hayata geçirilmesinin hız kazanacağını öngörüyoruz. Pek çok yeni dijital platform göreceğiz. Pazaryerleri, dijital AVM’ler, klasik iş modellerini dijital platformlara taşıyan sektörler, yeni platform sağlayıcıları oldukça çoğalacak ve bunların her biri bankacılık hizmetlerini de verir hale gelecek. Fikir ve uygulamaların detayına girmek istemiyorum ama bu başlıklar altında blockcahin ve yapay zeka teknolojileri ile zenginleştirilmiş pek çok güzel fikir ve uygulama göreceğiz.
ISLAK İMZASIZ MÜŞTERİ SİSTEMİNE HAZIRIZ
- Yeni düzenlemede artık bankaların müşterilerine ıslak imza olmadan hızlı bir şekilde hizmet sunabilmesi öngörülüyor. Parasal ilişkiler gibi yaşamsal konularda yeni döneme geçişe bankalar ve şirketlerin teknolojileri hazır ve uyumlu mu?
- Islak imza şartı aranmadan dijitalde uçtan uca müşteri olma konusunda alt yönetmelikler henüz yayınlanmadı. Bu konuda aranan standartlar ve bu standartlara uyum için ihtiyaç duyulacak altyapılar henüz netleşmiş değil ama bankalar hazır. Düzenlemeler tamamlandığı anda uygulamaya geçecek şekilde yatırımlar yapılmış durumda. Biz İş Bankası olarak, bu konudaki çalışmalara yıllar öne başladık ve şubelerimizde tablet ve cep telefonu üzerinden imza almak dahil hemen başlayacak şekilde hazırız.
ENDİŞELERİ GİDERECEK BİÇİMDE ÇALIŞACAĞIZ
- İşlemlerin dijitalden başlayıp bitmesi bankalara kolaylık sağlayabilir ama kurumlar ve orta-orta üst müşteriler açısından açık bankacılık tercih edilebilir bir uygulama olabilir mi? Çekinceler bekliyor musunuz?
- Özellikle Kovid-19 pandemisi sonrası bu konudaki çekinceler önemli oranda kalktı. Ayrıca açık bankacılık konusunda tek alternatif üçüncü partiler olmayacak, İş Bankası dahil pek çok banka da bu hizmeti veriyor olacak. O nedenle tereddüt duyan müşterilerin de bu hizmeti bankalardan alacağını düşünüyoruz. Nitekim otoritenin de bu hassasiyeti dikkate alarak açık bankacılığın sağlıklı bir şekilde hayata geçebilmesi için titizlikle çalıştığını gözlemliyoruz. Sistemin başarısı ilgili tarafların birbirini ortak olarak görmesine ve güvenmesine bağlı. Güven unsuru hem işbirliklerini besleyecek, hem de potansiyel risklerin daha hızlı kontrol altına alınmasını sağlayacak.
İş Bankası olarak açık bankacılık vizyonumuz doğrultusunda gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında en iyi örnekleri yakından takip ederek, müşterilerimizin endişelerini dikkate alarak en doğru çözümleri geliştirmek için çaba sarf ediyoruz.
İZİNSİZ VERİ PAYLAŞIMI OLMAZ
- Bankacılık müşteri verilerinin başka şirketlerle paylaşılması suistimallere kapı açılması anlamında da düşünülebilir. Bu yönden rahatlatıcı her türlü önlemin alındığını söyleyebilir miyiz? Her müşteriden bu konuda izin alınacak mı?
- Açık bankacılık yaklaşımının merkezinde müşteriye fayda sağlama ilkesi olduğunu unutmayalım. Temel olarak finansal pazarda rekabeti artırarak en uygun fiyata en iyi finansal hizmeti sağlama amacıyla ortaya çıkmış olan bu yaklaşımda, kullanıcı verileri yalnızca kullanıcıya fayda sağlıyor ise paylaşılıyor. PSD bildirilerinde de, dünyanın farklı bölgelerindeki uygulamalarda da kullanıcı izni olmadan veri paylaşımı söz konusu değil. Akışlar içerisinde müşterilerden izin almadan herhangi bir veri paylaşımı söz konusu olmuyor. Veri paylaşımının usul ve esaslarına dair yasal düzenlemelerle birlikte akışlardaki güvenlik yasayla da sağlanmış olacak. Otoritenin suiistimale izin vereceğini sanmıyorum.
MÜŞTERİLER HEYECAN DUYACAK
- Yeni dönem, müşteriler açısından tedirginlik yaratabilir mi? Hem sektörün ihtiyaçlarını karşılayan hem de müşterilerin beklentilerine cevap veren fikirler hazırlamak ve uygulamak kolay olacak mı?
- Daha önce de değindiğim gibi, yeni dönemin getireceği heyecan ve yenilikler, tedirginliklerden daha fazla olacak. Yasaların netleşmesi ve devreye giren oyuncuların görülmesiyle bu tedirginlikler de yavaş yavaş ortadan kalkacak.
Açık bankacılık yaklaşımıyla ortaya çıkan temel müşteri beklentileri karşılandıktan ve ilgili yasalar netleştikten sonra beklenmedik işbirlikleri kurularak daha yenilikçi çözümlerle henüz müşterilerimizin bile farkında olmadığı ihtiyaçların karşılanacağını söyleyebilirim. Müşteri beklentilerini karşılamak bugün olduğundan çok daha kolay olacak.
