GİRAY DUDA
Enerji Verimliliği Derneği, Türkiye’de enerji tüketim ve üretiminde verimlilik amaçlayan, bu konuda Enerji Bakanlığı ve birçok kamu kuruluşu ile işbirliği içinde çalışan bir sivil toplum örgütü. Dernek Başkanı Murat Kalsın’a, hem enerji kullanımındaki verimlilik hem de verimli enerji üretimi konusunda sorular yönelttik.
- Sayın Kalsın, başkanı olduğunuz Enerji Verimliliği Derneği’nin çalışmaları ve hedefleri hakkında bilgi verir misiniz?
- 2008 yılında kurulan Enerji Verimliliği Derneği, bir sivil toplum kuruluşu olarak çalışmalarını aralıksız olarak ve her geçen gün çapını büyüterek sürdürüyor. Benim başkanlığını üstlendiğim yeni yönetim kurulumuz Kasım 2018 tarihinde göreve geldi. 11 yıllık tarihimizde kaynak verimliliğini, üretimin ve tüketimin olduğu her alanda yaygınlaştırmak amacıyla birçok projeye imza attık. Bireysel tüketiciler, özel sektör ve kamu başta olmak üzere; toplumun tüm kesimlerinde verimlilik bilinci artırmaya ve teşvik etmeye dönük çalışmalar yaptık, yapmaya da devam ediyoruz.
34 BİN KADINA VERİMLİLİK EĞİTİMİ VERDİK
Bugüne kadarki yönetimlerimizin başlattığı ve bireysel bilinçlenmeyi sağlayan çok önemli ve başarılı projelerimiz oldu. Bunlardan Enerji Hanım Projesi kapsamında bugüne kadar 24 ilde düzenlediğimiz eğitimlerle 34 bin ev kadınına ulaştık ve evlerinde uygulayacağı basit yöntemlerle nasıl verimlilik sağlayacakları konusunda eğitimler verdik, çok büyük ilgi gördüğünü ve ev kadınlarının bütçelerini rahatlatmanın mutluluğunu yaşadığını gözlemledik. Mili Eğitim Bakanlığımız ile imzalanan protokol kapsamında hayata geçirilen Enerji Çocuk Kulüpleri de 81 ildeki 921 okulda faaliyetlerini sürdürüyor. Burada da hedefimiz, çocukları küçük yaşta verimlilik konusunda eğitmek ve bilinçlendirmek…
SIRADA SANAYİ, ULAŞIM, TARIM VAR
- Enerji verimliliği bilinç ve farkındalığını artırmak için yaptığınız bu iki projeye ek olarak, enerjiyi çok büyük ölçüde tüketen imalat sanayi gibi üretici sektörlerdeki verimlilikle ilgili çalışmalarınız nelerdir?
- Enerji Hanım ve Enerji Çocuk’la daha çok bireysel tüketicilere dönük olarak yürüttüğümüz verimlilik çalışmalarını artık sanayi, ulaştırma, binalar ve tarım sektörlerine yoğunlaştırmış durumdayız. Çünkü enerjinin çok önemli bir bölümü bu alanlarda tüketiliyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın hazırladığı ve uygulamaya başladığı Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’yla eşgüdüm halinde çalışmalarımızı, enerjinin en çok tüketildiği ve verimlilik çalışmalarına en fazla ihtiyaç duyan sektörlere göre sınıflandırdık. Sanayi, ulaşım, binalar, tarım ve diğer tüm alanlarda yürüttüğümüz ulusal çaptaki projelerle toplumun her kesiminde enerji verimliliği bilincini oluşturmanın yanı sıra örnek uygulamalar, modeller ortaya çıkarmayı hedefliyoruz.
VERİMLİ BULUŞMALAR YAPIYORUZ
Dernek olarak bireysel tüketicileri bilinçlendirmek için kurguladığımız farklı sektörlerde verimlilik bilincini artırmak amacıyla geleneksel hale getirmek için yola çıkığımız Verimli Buluşmalar çalışmamız hakkında da bilgi vermek isterim.
Verimli Buluşmalar adlı toplantı dizimiz kapsamında, her ay başka bir şirket ya da sektörün yöneticisini ağırlıyoruz ve verimlilikle ilgili çalışmalarını kamuoyu ile paylaşmalarını sağlıyoruz. Bugüne kadar özel sektör ve kamudan çok değerli konuşmacılarla bir araya gelme imkanımız oldu. Eylül ayı itibarıyla Verimli Buluşmalar çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
ÖLÇÜMLEMEYLE EKSİKLERİ SAPTIYORUZ
Bir diğer projemiz ise Enerji Bakanlığımızın desteğiyle yürüteceğimiz Enerji Verimliliği Bilinç Endeksi olacak. Hem yapılan çalışmaların ölçülmesi hem nerede eksiklik olduğunun saptanması hem de iyi örneklerin teşvik edilmesi hedefini taşıyan bu çalışmamız, sektörümüz açısından da bir ilk olma özelliği taşıyor.
Bu endeksle şirketlerin verimlilik bilincini ölçerek bu konudaki gerek Bakanlığın gerekse de derneğimizin çalışmalarının daha konsolide ve doğru istikamette seyretmesine imkan sağlanacak
ENERJİ VERİMLİLİĞİ BİR ENERJİ KAYNAĞIDIR
- Enerjide çok büyük miktarda dışarıya ödeme yapan Türkiye’yi enerji verimliliği açısından nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Bizim gibi tükettiği enerjinin önemli bir bölümünü ithal eden bir ülke için en ekonomik, en milli ve en temiz enerji kaynağı, enerji verimliliğidir. Bunun altını her zaman, her platformda çiziyoruz ve biz “enerji verimliliğini yeni bir enerji kaynağı” olarak görüyoruz.
Bugün dünyada enerji verimliliğine yapılan yatırım tutarı 235 milyar dolara ulaşmış vaziyette. Bu yatırımların çok önemli bir bölümünü de teknoloji oluşturuyor. Biz de enerji verimliliği sağlayacak teknolojileri yakından takip etmeli hatta bu konuda yeni teknolojileri geliştirmeliyiz.
HARCADIĞIMIZ KADAR VERİMLİLİK SAĞLAYAMIYORUZ
Türkiye hala enerji yoğunluğunda Batı ülkelerinin gerisinde buna karşın harcadığımız enerjiyle elde ettiğimiz çıktılarda oransal olarak gerideyiz. Bu da daha çok verimlilik sağlamamız gerektiğini gösteriyor. Her alanda yürütülecek verimlilik çalışmalarıyla hem kullandığımız enerji miktarından tasarruf edebileceğiz hem de daha az maliyetli üretim yapabileceğiz.
SANAYİDE YÜZDE 30 TASARRUF MÜMKÜN
- Enerji verimliliğinde hedef aldığınız sektörlerde Türkiye olması gereken yere hangi mesafededir ve hangi oranda verimlilik sağlamayı bekliyorsunuz?
- Türkiye’de enerji verimliliği ölçen çalışmalar bir süredir yapılıyor, hedef bu alandaki verilerin çok daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesi. Bildiğiniz gibi sanayi sektörü, toplam enerjinin yüzde 32’sini tüketiyor. Bu alanda yapılacak verimlilik çalışmalarıyla yüzde 30’lara ulaşan bir tasarruf sağlamak mümkün. Aynı yaklaşım toplam tüketim içinde yüzde 25’lik paya sahip olan ulaşım sektörü için de geçerli. Verimli sürüş teknikleri, araç bakımları, yakıt sarfiyatını azaltma tedbirleri ile ulaşımda verimliliği artırma çalışmalarına hız vermiş durumdayız.
Ve tabii bugünkü etkinliğimizin ana konularından biri olan verimli binalar… Enerji Bakanlığımızın başlattığı yeni kampanya ile var olan binaların izolasyonlarının yapılması hedefleniyor. Böylece elektrik, doğal gaz gibi temel girdiler de ciddi bir verimlilik rakamına ulaşılacak.
İzolasyon yaparak binalarda yüzde 50’ye varan bir tasarruf oranına ulaşmak mümkün. Biz de bu projelerin önemli bir ortağı olarak bu alandaki çalışmalarımızı yoğunlaştıracağız.
DÜNYADA 16’NCI SIRADAYIZ
- Enerji verimliliği açısından dünya ülkeleri ne durumdadır, Türkiye’nin global sıralamada yeri nedir?
- Enerji verimliliğini ölçen bazı çalışmalar var ancak dünya çapında kabul edilen Amerikan Enerji Verimli Ekonomi Konseyi (ACEEE) tarafından hazırlanan Enerji Verimliliği Skor Tablosu, bu alandaki en büyük gösterge. Konsey, son raporunu 2018 yılında açıkladı ve Türkiye, 36 ayrı kriter doğrultusunda oluşturulan skor tablosunda 50 puanla 16’ncı sırada yer aldı. Bir önceki çalışmada puanımız daha düşük olmasına karşın 14’üncü sıradaydık. Gerilemenin nedeni, gelişmekte olan bazı ülkelerin verimlilik konusunda aldığı mesafe. Listenin tepesinde Almanya bulunuyor, ikinci ve üçüncü sırada ise İtalya ve Fransa geliyor. İlk 10 içinde İngiltere, Japonya, İspanya, Danimarka, Çin, Tayvan ve Kanada da yer alıyor. Dolayısıyla bu alanda hala yapacağımız çok iş var.
Çeşitli enerji şirketleri ve kurumlarının yaptığı çalışmalar da dünyadaki enerji verimliliğinin geldiği noktayla ilgili ipuçları veriyor. Geçen yıl yayımlanan bir çalışmada, artan nüfus ve ekonomik büyümeye karşın küresel enerji talebindeki büyümenin 2040’a kadar yüzde 25 civarında kalması bekleniyor. Rakamın bu kadar düşük olması ise enerji verimliliğindeki başarıların bir sonucu olarak değerlendiriliyor.
YENİLENEBİLİR ENERJİ VERİMLİLİĞİ GETİRİYOR
- Verimlilik ve sürdürülebilir enerji kardeş iki kavram. Türkiye’de son dönemde HES, JES gibi sürdürülebilir enerji üretecek santrallere büyük tepki gösteriliyor. Sizce bunların nedenleri nelerdir? Sürdürülebilir enerji için neler yapılmalıdır?
- Sizin de vurguladığınız gibi verimlilik ve sürdürülebilirlik birlikte anlam kazanıyor ve hayat buluyor. Enerji verimliliği tek başına harcanan enerji miktarı düşürmek olarak görülmemeli. İhtiyaçlarımızdan kısmadan enerji tüketeceğiz ancak bu tüketimi en verimli şekilde yapacağız. Bu noktada enerji verimliliği, yenilenebilir kaynakları ön plana çıkarıyor. Rüzgar, güneş, su, dalga gibi dünyada doğal olarak bulunan ucuz, temiz ve milli kaynakların kullanımı beraberinde verimliliği de getiriyor. Bugün dünyada enerji verimliliği alanında ön sıralarda yer alan ülkelerin enerji karmasında yenilenebilir enerjinin payının oldukça yüksek olduğunu görüyoruz.
Araştırmalar da bu iki kavramın birlikte yürüdüğünü gösteriyor. Dünya Enerji Konseyi tarafından 2018 yılında yayımlanan bir raporda, “Enerji verimliliği çalışmalarının daha düşük karbon salınımlı enerji kaynaklarına yönelimle birleşerek, 2040 yılına kadar kendini ikiye katlaması beklenen dünya ekonomisinin neden olacağı karbon salınımında yaklaşık yüzde 45’lik bir düşüş sağlaması bekleniyor” deniyor. Dolayısıyla verimliliğe doğru attığımız her adım daha yaşanabilir bir dünya için de çaba da göstermiş olacağız.
Türkiye’de bazı yenilenebilir projeler toplum nezdinde tepki görüyor. Ancak var olan tepkiler göz önüne alınarak bu alanda ciddi bir planlama yapıldı ve bu alandaki çalışmalar da artık bu yaklaşımla sürdürülecek. Önemli olan nokta, kamuoyu nezdinde bu bilinci oluşturmak…
DEVLET ENERJİ VERİMLİLİĞİNE SAHİP ÇIKIYOR
- 11. Kalkınma Planı’yla kurulmasına karar verilen Enerji Arz Güvenliği ve Verimliliği İhtisas Komisyonu ne zaman hayata geçecek ve bu komisyondan beklentileriniz nelerdir?
- Enerji verimliliği alanında kısa zamanda ve gözle görülür bir başarı elde etmek için devletin de bu konuyu sahiplenmiş olması gerekiyor. Çeşitli düzenlemeler, yaptırımlarla birlikte çok daha hızlı sonuç alındığı birçok ülkede görüldü. Biz, bu açıdan şanslı ülkelerden biriyiz çünkü hem Cumhurbaşkanımız hem de başta Enerji Bakanlığımız olmak üzere ilgili tüm bakanlıklarımız bu konuyu sahiplenmiş durumda. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nın yanı sıra sizin de belirttiğiniz gibi 11. Kalkınma Planı kapsamında Enerji Arz Güvenliği ve Verimliliği İhtisas Komisyonu kurulması çalışmalarına başlandı. Söz konusu komisyon ilk toplantısı yaptı ve yakın zamanda adını daha sık duyacağız.
KULLANABİLECEĞİMİZ BİRÇOK KAYNAK VAR
- Ulusal Enerji Verimliliği Planı 2033 yılına kadar yapılacak 10.9 milyar dolarlık yatırımın 30 milyar dolarlık enerji tasarrufu sağlayacağını öngörüyor. Bu doğrultuda adım atacak yatırımcılara uygun finansman olanakları ve desteği nasıl sağlanacak?
- Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nda hedeflendiği üzere, 2033 yılına kadar birincil enerji tüketimi yüzde 14 azaltılabilir, kümülatif 10.9 milyar dolar yatırım yapılabilir ve 2033 yılında enerji verimliliği uygulamalarından 30.2 milyar dolarlık bir tasarruf sağlayabiliriz. Bunu başarabilirsek verimliliğin hem ülke ekonomisine hem de cari açığın kapanmasına sağlayacağı olumlu katkıyı gözler önüne sermiş olacağız. Ancak ekonomik dalgalanmanın yaşandığı şu günlerde, en önemli konu finansman. Bu kapsamda bakanlıklarımız çeşitli çalışmalar yapıyor. Son olarak Dünya Bankası ile kamu kurumlarında verimliliği sağlamak üzere 1 milyar TL’lik bir kredi anlaşması imzalandı. Öte yandan çok sayıda uluslararası kuruluş, bu alanda ciddi finansmanlar sağlıyor. Özel ve kamu bankalarımızın da bu konuya önem verip çeşitli enstrümanlar sağladığı malumunuz. Bakanlıklarımız tüm bu kaynakları en verimli şekilde kullandırılmak üzere koordinasyonu sağlayacaktır.
DARBOĞAZDAKİ ŞİRKETLERE FON DESTEĞİ
- “Enerji Sermayesi Girişim Fonu’nun işleyişi ile ilgili bilgi verir misiniz? Fondan kimler yararlanacak ve fon katkıları ne tür avantaj ve kolaylıklar sağlayacak? Beklentileriniz nedir?
- Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Yeni Ekonomi Programı (YEP) hedefleri doğrultusunda, Enerji Girişim Sermaye Fonu kurulacağının müjdesini de verdi. Bildiğiniz gibi Türkiye’nin 2002 sonrası ekonomik büyümesine bağlı olarak hızla artan enerji talebinin karşılanabilmesi ve arz güvenliğinin sağlanması için önemli miktarda enerji yatırımı yapıldı. Bu dönemde enerji piyasası liberalleştirildi, özel sektör tarafından elektrik dağıtımından, yenilenebilir enerji ve diğer üretim alanlarında 100 milyar dolara yakın bir yatırım hayata geçirildi.
YATIRIM PROJELERİ GERÇEKCİ OLMALI
Enerji yatırımları uzun vadeli, yüksek maliyetli ve riskli yatırımlar olduğu gibi proje maliyetinin büyük bölümü proje finansmanı ile sağlanıyor. Son 15 yılda enerji sektörüne yatırım yapan şirketlerin ve bankaların yatırım projelerinin fizibilite ve finansman analizlerinde yaptıkları fiyat ve kur projeksiyonları ile bugün gerçekleşenler arasında büyük farklar oluştu. Bu da ister istemez bazı şirketleri, finansman sorunuyla karşı karşıya getirdi. Enerji Girişim Sermaye Fonu, bu durumda olan şirketler için büyük bir fırsat. Şirketlerin bu darboğazı bankaların ve kamunun da desteğiyle aşıp hayatlarına devam etmeleri sektörün geleceği açısından kritik bir önem taşıyor.
DOLAR KURU FİYAT ARTIŞLARINA NEDEN OLUYOR
- Sık sık yapılan elektrik ve doğal gaz fiyat artışlarından çok olumsuz etkilenen endüstriyel işletmelerde, enerji etütleri ve verimlilik artırıcı proje hazırlama faaliyetleri ne durumdadır?
- Bildiğiniz üzere ülkemizde enerji fiyatları, uzun zamandır devlet tarafından sübvanse ediliyor; nedeni de tüketicilerin daha kolay bir şekilde enerji kullanmasını sağlamak. Ancak tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de enerji fiyatları dolar kuru üzerinden belirleniyor. Enerjinin önemli bir kısmını ithal eden bir ülke olarak, bu tür artışlardan etkilenmemek mümkün değil ancak verimliliği sağlayarak bu yükü azaltmak mümkün. Örneğin EPDK geçtiğimiz günlerde lisanssız elektrik üretim limitini 5 MW’a çıkardı. Böylece sanayi kuruluşları, kendi elektriklerini üreterek ciddi bir tasarruf sağlama imkanına kavuştu.
SANAYİCİ RAHATLATILMALI
- Sanayi kuruluşlarının enerji tüketimi içindeki payını düşünürsek, bu sektördeki enerji verimliliği projelerini destekleyecek ne tür kaynaklar var? Nerelerden nasıl, hangi koşullarda kaynak sağlanabilir?
- Sanayi, toplam enerji tüketiminde yüzde 32 ile en yüksek paya sahip alanların başında geliyor. Dolayısıyla bu alanda sağlanacak yüzde 1’lik bir verimlilik bile totalde çok önemli bir yere denk gelecek. Biraz önce de konuştuğumuz gibi, uluslararası kuruluşların bu alanda çeşitli fonları söz konusu. Ayrıca kamu ve özel bankalar da verimlilik kredilerini çeşitlendiriyor. Bunların yanı sıra kamu da çeşitli anlaşmalar yaparak sanayicilerimizi daha uygun koşullarda finansmana kavuşturabilir.
KREDİ FAİZLERİ SÜBVANSE EDİLMELİ
Bizim dernek olarak bir başka önerimiz ise devletimizin enerji verimliliği yatırımları için finansmanla ilgili çalışma yaparak kamu bankaları üzerinden sanayiciye gerekirse faizsiz finansman kullandırması. Sadece faizlerin bile sübvanse edilmesi verimliliğin yanı sıra ekonominin de canlanmasını sağlayacaktır.
Türkiye’de bu konuda bir çaba var ama mevzuatla ilgili sıkıntılar var. Kamu bankalarımız bu konuda yetkili ve Avrupa Birliği’nin de bu yatırımları destekleyecek fonları var. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Japon Kalkınma Bankası, Fransız Kalkınma Ajansı, Dünya Bankası, Alman Yatırım Bankası KFW gibi kurumların fonları Halkbank, Ziraat Bank veya Vakıfbank üzerinden sanayicimize uzun vadeli, en az 2-3 yıl geri ödemesiz, düşük faizli veya gerekirse faizsiz finansman sağlayabilir. Sanayici gerçekten teşvik edilmek isteniyorsa, verimlilik kredisi açarak finansman kullandırılabilir.
YENİLENME SEFERBERLİĞİ EKONOMİYİ CANLANDIRIR
Burada tabii verimlilik yatırımları ve gerekirse yerli makinelerle tesisin yenilenmesi için bu krediler açılmak zorunda. Ekonominin canlanmasını istiyorsak, ciddi manada bir kalkınma seferberliği de başlatılmış olunur. Bir yenilenme seferberliği başlatıldığında, aslında bu topyekün bir kalkınma seferberliği olur. Sadece faizlerin sübvanse edilmesi veya üstlenilmesi bile tek başına yeterli. Ekonomiyi çok ciddi şekilde canlandıracak bir süreç olacaktır.
