Ağustos sonu-Eylül başlarında iki yılda bir düzenlenen ve bu yılki Fransa’nın Bordo şehrinde olan ‘Yaşam Döngüsü Yönetimi 2015’ (Life Cycle Management 2015) kongresine katıldım. Tüm dünyadan yaklaşık 700’ün üzerinde katılımcının iştirak ettiği konferansa Türkiye’den Sürdürülebilir Üretim Ar-Ge ve Tasarım Merkezi (SÜRATAM)1 yöneticisi ve aynı zamanda Yaşar Üniversitesi Öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. İlker Kahraman haricinde hiçbir katılımcı göremedim. İlker Bey bu durumun üzücü olduğunu, sanayi destekli bir Merkez olarak bunu değiştirmeye çalıştıklarını belirtti.
Konferans aslında üretici firmalar için sürdürülebilirlik alanındaki en son gelişmeleri ve fırsatları sunması açısından çok önemliydi. Bunları bu köşemde paylaşarak katkı yapmak istiyorum.
Uzun süreden beri Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (Life Cycle Assessment, LCA) ve önemi konusunda yazılar yazdım.2 Ürün sürdürülebilirliği altyapısının temelini oluşturan ve Türkiye’de sanayide uygulaması henüz yeni olan LCA, dünyanın önde gelen markaları olan Unilever, BASF, GAP, Nike, Walmart, Marks & Spencer, Ford Motor konuda aktif olarak çalışan birçok firmadan ilk akla gelenlerdir.
Türkiye yeşil ve sürdürülebilir üretim üssü olma gibi bir potansiyele sahip olduğu unutulmamalıdır. Gelecekteki rekabet dinamikleri açısından sürdürülebilirlik çok önemli bir fırsat olacaktır. Bir yönetim biçimi olarak ele alınmaya başlanan LCA, ürün çevresel performans değerlendirme aracı olmaktan çıkarak kurumsal performans değerlendirmesi amacıyla da kullanılmaya başlandı. Kurumsal Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (Organisational Life Cycle Assessment, O-LCA) olarak adlandırılan bu değerlendirme yöntemi Unilever, VW, BASF gibi dünyanın önde gelen 11 markası tarafından uygulandı. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)3 tarafından desteklenen bu çalışmalar, gelişmekte olan piyasalardan seçilen firmalar ile uygulamaya konuluyor.
Bu uygulama için Türkiye ayağında da bir Türk firması olduğu tarafıma iletildi, fakat UNEP tarafından basın bülteni ile açıklama yakında yapılacağı için burada firma adı vermek uygun olmaz. O-LCA ile firmanın bütün aktivitelerinin iklim değişikliği dahil birçok farklı çevresel performansının değerlendirildiğini görüyoruz. O-LCA aslında GRI Sürdürülebilirlik raporlamasının daha ölçülebilir bir versiyonu ya da başka deyişle rakamlar ile sürdürülebilirliğin ifade edilebildiği raporlamalar olarak görülebilir.
Yine üretimde sosyal sürdürülebilirliğin ölçülüp değerlendirildiği sosyal LCA çalışmalarının da hızla devam etmekte olduğunu görüyoruz. Özellikle tekstil ve giyim sektöründe ortaya çıkan tedarik zinciri dahil üretimde sosyal konuların değerlendirilmesi için önemli olan bu konuda veri tabanları geliştirilmektedir.
Bu veri tabanlarının çok yakında firmaların sürdürülebilirlik raporlamalarına destek olacağını görüyoruz. UNEP yine bu konuda çıkartmış olduğu yayınlar ile destek sağlamaktadır.4
Üretimi değerlendiren ve ürünler için yapılan Çevresel Ürün Beyanları (EPD)5 gibi beyanların yanında Avrupa komisyonunun LCA ile hesaplanmış ürün çevresel performans bilgilerinin etiket şeklinde ürünlerde kullanılacağı ve çevreye duyarlı ürünlerin vergi muafiyeti gibi uygulamalar ile teşvik edilmesine olanak sağlayacak bir sistem üzerinde çalıştığını görüyoruz. Birçok farklı sektörden sektör temsilcilerinin önderlik yaptığı bu çalışmalar üretici firmalarımız için büyük bir risk oluşturuyor. Tekstil ve boya gibi 26 farklı ürün grubunda devam eden bu gelişmeler Türk üreticiler için bir risk oluşturmaktadır. Bu risklerin azaltılması için altyapı çalışmalarının başlatılması gerekmektedir. Bu anlamda SÜRATAM’ın yaptığı çalışmalar ve geliştirmiş olduğu Türkiye yaşam döngüsü veri tabanı desteklenmelidir.
Bütün bu gelişmeler olurken ISO14001 Çevre Yönetim sistemi Eylül 2015 itibari ile yenilendi. Yeni gerekliliklere bakıldığında ISO 14001 belgesi olan firmaların çevresel etkilerini yaşam döngüsü çerçevesinden bilmesi, sürdürülebilir kaynak tüketimi ve iklim değişikliği etkisini azaltma yönünde kararlar alması ve çevresel performanslarını hedefler koyarak sürekli iyileştirme çalışmalarında bulunmaları gerekiyor.6 Bütün bu yeni gereklilikleri LCA çalışmaları yerine getirilebiliyor. 171 ülkeden 300 binin üzerinde ISO 14001 sertifikası alındığı düşünülürse LCA konusunun tüm dünyada hızlıca yayılacağı ve yukarıdaki gelişmelere destek olacağı görülüyor.
1http://www.surdurulebiliruretimmerkezi.org/
2http://www.sanayicidergisi.com/yasam-dongusu-degerlendirmesi-ve-temiz-uretimdeki-yeri-makale,245.html
3http://www.lifecycleinitiative.org/activities/phase-iii/lca-in-organisations/
4http://www.unep.org/pdf/DTIE_PDFS/DTIx1164xPA-guidelines_sLCA.pdf
5http://www.epdturkey.org/
6http://www.iso.org/iso/home/standards/management-standards/iso14000/iso14001_revision.htm
