Giray DUDA
Kasım ve Aralık aylarında döviz kurlarının her gün şaşırtıcı biçimde ortaya çıkması iş dünyasının faaliyetlerini olumsuz etkiledi. Bununla beraber ortaya çıkan çok yüksek fiyat artışlarının yarattığı tartışmalar da devam ediyor. Şirketlerin bu yüksek dalgalı ortamda neler yaşadığını ve kendilerini nasıl korumaya alıp bundan sonra neler yapması gerektiğini Aeon Finansal Danışmanlık Kurucu Ortağı Erdal Kesrelioğlu’na sorduk.
- Sayın Kesrelioğlu, söyleşimizde, ekonomideki çalkantılı gelişmeler açısından 2021 yılı Kasım ve Aralık ayını ele almak ve son açıklanan önlemler ışığında 2022 yılına bakmak istiyoruz. Birkaç haftalık döviz kurunun önlenemeyen tırmanışında piyasalar açısından neler yaşandı?
- Hükümetin ısrarlı olarak 2018 yılından beri uygulamaya çalıştığı ‘’enflasyonun sebebi faizdir’’ politikası maalesef ekonomiyi ciddi bir dar boğaza getirmiştir. Bunun sonucu tek kelime ile piyasa durmuştur. Bu kadar hızlı inip çıkan kur oranlarında hiç kimse iş yapmaz ve işlerini durdurmaya alır. Zaten sözkonusu dönemde de bunu yaşadık. Mal ithal edilemedi, teklif isteyenlere teklif verilemedi. Herkes yaşanan toz dumanın ortadan kalkması ve önünü görebilmek için bekledi.
ŞİRKETLER KÜÇÜLDÜKLERİNİ GÖRDÜLER
- Sanayici, ithalatçı ve ihracatçı bu yüksek dalgalı günlerde kendisini nasıl korumaya aldı?
- Dünyadaki emtia ürünlerindeki inanılmaz fiyat artışlarının üzerine yurtiçindeki dövizin yükselişi sonucu hem işletme sermayeleri artmış, hem de satılan malın yerine konulacak ürün satılan maldan daha pahalı olduğu için şirketler küçülmeye başladıklarını anladılar. Bu durumda beklenen oldu ve birçoğu hızlı fiyat artışına giderek kendilerini korumaya aldılar.
PİYASA FAİZLERİ YÜZDE 35’LERDE
- Merkez Bankası’nın ısrarlı faiz indirimleri piyasada faizlerin inmesini sağladı mı? İş dünyası artık düşük faizli krediler kullanabiliyor mu?
- Zaten geldiğimiz noktada sorulması gereken esas soru bu. Gösterge faizleri indirip, döviz kurunu artırdık ama piyasa faizleri yüzde 35 gibi inanılmaz düzeye yükseldi. Bu arada devlet tahvillerinin faiz oranlarının da yüzde 23’lere kadar çıkması yapılan işte sorun olduğunun göstergesidir
ENERJİ ZAMLARI OLUMSUZ ETKİLEDİ
- Açıklanan önlemler sanayici ve ihracatçıların yeniden, sorunsuzca yola devam etmesini sağlayabilir mi?
- Maalesef hayır. Sattığın malın yerine aynı fiyattan mal koyamıyorsan ve kredi faizleri yüzde 35’in üzerine çıkmışken sanayici ve ihracatçı kesinlikle küçülme yoluna gidecektir. Bir yandan ihracat rekorları kırıldı ama artan işçilik ve çok şaşırtıcı biçimde sürekli büyük oranda yükselen enerji fiyatları da Türkiye’nin üretimine ve ihracatta da rekabetçi özelliğine darbe vurdu. Bir de üstüne üstlük yüzde 25 döviz bozdurma zorunluluğu getirilmesi ihracatçının şevkini azaltacak bir uygulamadır.
BİLİNEN KURALLARA DÖNÜLMELİ
- Ne gibi ek önlemler alınmalıdır? Döviz kurunun hangi düzeyi ve ne kadar süreyle kararlı bir çizgi izlemesi iş dünyasını rahatlatabilir?
- Faiz indirimi öncesi döviz kurları ihracatçının şikayet ettiği bir kur seviyesi değildi. Ama şimdi kur arttı ama her şeyin fiyatı iki kat arttı. Ekonomi bir bilimdir, bu bilimin getirdiği düzene uyulmaz ise Türkiye oldukça sorunlu bir yola girecektir. Ekonomide bir an önce belirsizlik yerine bilinen kurallara hızlı bir dönüş yapılmalıdır.
PARA BASILMASINA TAHAMMÜL KALMADI
- Dünyadaki yaygın enflasyon artışı devam edecek gibi gözüküyor. Bu yükseliş, tedarik sıkıntısı ve Omikron tehdidinden mi ileri geliyor?
- Dünyadaki enflasyon artışı 2008 yılından beri piyasaya sürülen, daha sonra basılan 20-25 trilyon dolara yakın paradan gelmektedir. Bu paranın bir kısmı emtia yatırımcılarına gitti, bir kısmı da tüketime. Sonuçta enflasyon ortaya çıktı. Bunu çözmek için hızlı para çekme, faiz artırımları hızlıca gündeme gelecek. Bu kararlardan hoşlanmayanlar da mevcut tedarik zinciri sorunlarını, omikron varyantlı Kovid-19’u önümüze sunmaya çalışacaklardır. Dünyanın tekrar para basılmasına tahammül edecek gücü kalmamıştır.
HİPERENFLASYON RİSKİ VAR
- Türkiye’de de enflasyonun daha da yükselerek üç hanelilere doğru yol alacağını düşünenler var. Sizin tahminleriniz nedir?
- Eğer en geç Şubat ayında toplanacak Para Piyasası Kurulu’nda ciddi tedbirler alınmaz ise Türkiye hiper enflasyonla ve aynı zamanda büyük bir stagflasyonla karşılaşacaktır. İzlenen yol değiştirilmediği sürece bu sonuçtan kurtulmanın fazla imkanı yok gibi gözüküyor.
KÜÇÜLMEK VE GEREKSİZ MASRAFTAN KURTULMAK LAZIM
- 2022 yılının ilk altı ayı için yüksek enflasyon ve düşük olmayan kur ortamında sanayici ve ihracatçıları bekleyen sorunlar neler olur? İş dünyası üretim ve satış sıkıntısı yaşamamak için nelere dikkat etmelidir?
- En büyük sorun işletme sermayesidir. Büyüyen işletme sermayelerini kredi ile finanse ederlerse bu yüksek faiz ile durgunluğa giren ekonomide işlerini ciddi şekilde tehlikeye atabilirler. Tek yöntem küçülmek ve tüm gereksiz masraflardan kurtulmak.