Uluslararası denetim danışmanlık firması KPMG’nin Türkiye Usulsüzlük Önleme, İnceleme, Ticari Uyuşmazlık ve Uyum Danışmanlığı Şirket Ortağı Oytun Önder ve ekibi dünya futbol piyasasını da çok yakından izliyorlar. Oytun Önder’e astronomik diyebilecek kadar yükselen transfer ve bonservis bedelleri gerçekliğinde futbolun geleceğini sorduk.
- Sayın Oytun Önder, KPMG SportsBusiness Türkiye ekibi futbolun yanı sıra başka sporlarla da ilgileniyor mu ve bu çalışmanın dünya ve Avrupa versiyonları var mı?
- SportsBusiness ekibi olarak yaklaşık 2 senedir çalışmalarımızı yürütüyoruz. Bu süre zarfındaki çalışmalarımız futbol başta olmak üzere, farklı spor dallarına ilişkin analizleri içeriyor. Türkiye liglerindeki transfer piyasasındaki güncel duruma ilişkin analizlerimizi paylaştık. Önümüzdeki dönemde de yurt dışındaki liglere ilişkin farklı incelemeler yaparak paylaşmayı planlıyoruz.
SIKI TRANSFER PAZARLIKLARI
- Bonservis rakamları yıllara göre hangi oranda yükseliyor? Bu yükseliş trendinin sürmesini mi bekliyorsunuz?
- Türkiye transfer piyasasına baktığımızda satın alma tarafında bonservis bedellerinin genel itibarıyla azaldığını söylemek mümkün. Son yıllarda sıkı şekilde uygulanmaya başlanan “financial fair play” kuralları ve yaptırımlarının yanı sıra döviz kurunda yaşanan ciddi artış ve yabancı kısıtlamasının azalmasının bu durumun etkenleri arasında yer aldığını söyleyebiliriz. 2018’de döviz kurunda başlayan volatilite öncesinde, sansasyonel transferlere verilen yüksek bonservisler ve yerli oyunculara ödenen yüksek bedeller dikkat çekiyordu. Fakat son yıllarda transferler pazarlıklarının daha sıkı şekilde yapıldığını gözlemlemek mümkün.
Bununla birlikte satış tarafında son yıllarda yükselen bir trend olduğunu söyleyebiliriz. En yüksek bonservis ile yapılan ilk 15 satışa baktığımızda Elvir Balic dışındaki tüm satışların 2010 yılı ve sonrasında yapıldığını görebiliyoruz. 2 yıl önce Kim Min-Jae, geçtiğimiz yıl Arda Güler ve bu yıl Sacha Boey’in satışları sıralamada en üst sıralarda yerini aldı. Kulüplerimizin kadrolarındaki futbolcuların durumu ve mevcut transfer söylentilerini dikkate aldığımızda, önümüzdeki yıllarda da satış bonservislerinde bir artış bekleyebiliriz.
FUTBOLDA ÇİN ETKİSİ BİTTİ
- Bir dönem Çin kulüplerinin futbolculara verdiği yüksek fiyatların etkisi sürüyor mu?
- Özellikle 2015-2020 yılları arasında Çin Süper Ligi dünyadaki transfer piyasasında önemli bir yükseliş dönemi geçirdi. Oscar, Hulk, Alex Teixeira gibi isimler bu dönemde astronomik bonservis bedelleriyle transfer olarak Çin Süper Ligi’nde oynadı. Aynı dönemde ligimizden de tanıyor olduğumuz Talisca, Demba Ba, Burak Yılmaz gibi isimler Çin’de top koşturdu. 2015-2020 yılları arasında 15 milyon euro üzerinde bedellerle transfer edilmiş 24 futbolcu olduğunu görüyoruz.
Çin’de 2020 yılında başlayan pandemi sonrasında birçok kulüp iflasını açıkladı ve diğer kulüplerde de ciddi finansal sıkıntılar yaşandı. 2020 yılından sonra gerçekleştirilen transferleri incelediğimizde verilen en yüksek bonservis bedelinin 1,85 milyon euro olması yaşanan bu krizin boyutlarını gösteriyor. Özetle, dünya futbolunda ve transfer piyasasında rüzgâr gibi gelip geçen Çin etkisinin geride kaldığını söyleyebiliriz.
TRANSFER HARCAMASI 955 MİLYON EURO
- Son dönemde Arap kulüplerinin futbol yıldızlarına çok yüksek ücretler ve bonservis ücretleri futbol dünyasında ne tür etkilere yol açtı?
- Suudi Arabistan’da spor turizmini artırmak amacıyla kulüplere verilen devlet desteğinin de etkisiyle futbol transfer piyasasının yönünü bu coğrafyaya çevirdiği ve Suudi Arabistan Pro Ligi’nin dikkatleri üzerine çektiğini söyleyebiliriz. Arap kulüplerinin verdiği yüksek bonservis bedellerinin yanı sıra, maaşların da futbolcular için çok avantajlı olduğu yadsınamaz bir gerçek. 2023-2024 sezonunda toplam 955 milyon euro transfer harcamasının yapılması, dünyada Premier Lig’in ardından en çok bonservis bedelinin ödendiği lig unvanını Arap Yarımadası’na getirdi.
Çok da uzak olmayan bir dönemde El Classico’da sıklıkla karşı karşıya gelen Cristiano Ronaldo, Neymar, Benzema gibi yıldızların Suudi Pro Lig’de oynaması dikkat çekiyor ve bu yıldızların sayısının daha da artmasını bekliyorum. 3 futbolcunun da kontratlarının yıllık 100 milyon euro üzerinde olduğu biliniyor. Yüksek maaş beklentisi olan futbolcuların Suudi Arabistan Pro Lig’i tercih etmelerinin Avrupa genelinde bazı transferlerin gecikmesine sebep olduğunu ve transfer piyasasındaki rakamları etkilediğini söylemek mümkün. Bu durumun önümüzdeki 3-4 yıl içerisinde daha çok hissedileceğini düşünüyorum.
ABD 2026’YA HAZIRLANIYOR
- Benzer biçimde ABD’de ‘futbolun yeniden keşfi’ dünya çapında futbola nasıl etkide bulundu?
- ABD futbol haricindeki birçok alanda dünyadaki en büyük organizasyonları düzenleyen bir ülke. Spor pazarlaması açısından tüm dünyanın çok önündeler ve futbolda da söz sahibi olmak istiyorlar. Geçmişte David Beckham, Thierry Henry, Zlatan Ibrahimovic gibi isimleri liglerine dâhil ettiler ve bu sene de bildiğiniz gibi Lionel Messi’yi ABD’ye getirmeyi başardılar. Hedefleri Amerika’nın ev sahibi olacağı 2026 Dünya Kupası’na kadar basketbolda olduğu gibi futbolda da tüm dünyada izlenen bir lige sahip olmak gibi görünüyor. Messi’nin gidişiyle birlikte ve özellikle sosyal medyanın da etkisiyle liglerine olan ilginin daha da arttığını söyleyebiliriz. Fakat henüz istedikleri seviyede olduklarını düşünmüyorum. Bu gibi transferler ve yetiştirecekleri yeni yıldız futbolcular ile liglerinin marka değerini daha da attırmak isteyeceklerdir.
YILDIZLARI TÜRKİYE’YE GETİRMEK ZOR
- Türkiye’de tüm kulüpler borç batağında iken uluslararası yüksek bonservis, transfer bedellerindeki artış nasıl sonuçlara yol açar.
- Kulüplerimizin finansal durumu, artan döviz kurları ve dünya piyasasında artan bonservis bedellerini göz önüne aldığımızda geçmişte olduğu gibi yüksek bonservis bedeli olan sansasyonel isimleri Türkiye’ye getirmek kolay olmayacak gibi görünüyor.
Bununla birlikte, kulüplerimiz uluslararası piyasadaki gelişmeleri fırsata çevirebilirler. Suudi Arabistan gibi yeni pazarların açılması birçok lige oyuncu gönderebilmek açısından bir fırsat sağlıyor. Planlı ve sistemli bir kadro planlamasının ardından oyuncu yetiştirip satarak yüksek gelir elde edebileceklerdir. Burada önemli olan nokta kısa vadeli hedeflerden ziyade sürdürebilir bir finansal yapıyı sağlamak ve buna uygun kararlar almak. Oyuncu yetiştirmek ve bu oyunculardan katma değer sağlamak uzun ve zorlu bir süreç. Bu yüzden başarının anahtarının altyapıdan itibaren gerekli özenin gösterilmesinde olduğuna inanıyorum. Özellikle son dönemde kulüplerin altyapısından yetiştirdiği veya genç yaşta transfer edip geliştirerek bonservis geliri elde edilen oyunculara baktığımızda bu uygulamanın finansal açıdan faydaları ve önemi daha iyi anlaşılacaktır.