ABD Başkanı Donald Trump, 29 Nisan’da The Atlantic dergisine verdiği demeçte, “Ben sadece Amerika Birleşik Devletleri’ni değil dünyayı da yönetiyorum’ dedi.
Gerçekten de işbaşına geldikten hemen sonra Grönland ve Panama Kanalı’nı almak istediğini açıklamış, Kanada’nın ABD’nin bir eyaleti olması gerektiğini ısrarla vurguladı. Bu talepler doğal olarak bütün dünyada yaygın tartışma ve itirazları beraberinde getirdi.
Ama asıl büyük tartışma, Trump’ın ticaret savaşlarının devamını getirerek dünyanın her ülkesi için saptadığı gümrük vergi oranlarını açıklaması ile başladı. Gümrük vergi oranlarını kısa süre içerisinde birkaç kere değiştirdi. Başka ülkeler de buna karşı gümrük vergi oranları açıkladılar. ABD menkul kıymetler ve para piyasaları karıştı, büyük düşüşler yaşandı. Yazımızda, yeni ticaret savaşının başlangıcını ve Türkiye’ye olabilecek olumlu-olumsuz etkileri açısından iş dünyası temsilcilerinin, sanayicilerin ve ihracatçıların değerlendirmelerini ele alacağız.
ABD'nin Güncel Gümrük Tarifeleri ve Son Durum
Donald Trump'ın açıkladığı ve sıkça revize edilen gümrük tarifeleri, temel olarak yzde 10'luk asgari vergi üzerine inşa edilmiş, ancak bazı ülkeler için ek yüksek oranlar uygulanıyor. İşte son durum:
- Tüm ülkelere yüzde 10 temel gümrük vergisi getirildi. Bu karar, 5 Nisan 2025'te yürürlüğe girdi.
- Meksika ve Kanada, ABD-Meksika-Kanada Anlaşması (USMCA) kapsamında muaf tutuldu.
- Rusya, Kuzey Kore gibi ülkeler ise mevcut yaptırımlar nedeniyle listede yer almadı.
- Çin’e yüzde 10 temel, yüzde 24 ek vergi olmak üzere toplam yüzde 46 vergi getirildi.
- Vergiler, Vietnam için yüzde 46, Kamboçya için yüzde 49, Japonya için yüzde 24, Hindistan için yüzde 26, Güney Kore için yüzde 35 ve Avrupa Birliği için de yüzde 20 olarak belirlendi.
- Türkiye, temel yüzde 10’luk vergi grubunda tutuldu.
- Ayrıca, otomobil, çelik ve alüminyum ithalatına, Venezuela'dan petrol ithalatına da vergi geldi.
Yeni kararlar Nisan ayı içinde yürürlüğe girdi.
Gelen Tepkiler
ABD'nin tarife kararları, küresel çapta ekonomik ve siyasi tepkilere yol açtı.
Çin, ABD mallarına yüzde 34 misilleme vergisi açıklandı. Çin, ABD'nin hamlesini "tek taraflı zorbalık" olarak nitelendirdi ve Dünya Ticaret Örgütü’ne başvurma ihtimalini gündeme getirdi.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, tarifelerin "dünya ekonomisine vahim sonuçlar doğuracağını" belirtti. AB, 28 milyar euroluk ABD ürününe vergi uygulama planını duyurdu.
Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, tarifelerin "mantıksız ve dostane olmadığını" vurguladı, ancak misilleme yapmayacaklarını açıkladı.
Japonya Başbakanı İşiba Şigeru, kararı "endişe verici" bulduğunu belirtti.
Güney Kore, "küresel ticaret savaşının gerçek olduğunu" ve krizi çözmek için tüm imkanlarını kullanacaklarını duyurdu.
PİYASA VE BORSALARDAKİ ETKİLER VE DEĞERLENDİRMELER
Bu kararlar açıklandıktan hemen sonra menkul kıymet borsaları ve para piyasalarında çalkantılar ve düşüş yaşadı. S&P 500 endeksi yüzde 4.8 düşüş kaydetti; bu, pandemi sonrası en büyük gerileme oldu.
Altın fiyatları rekor seviyelere çıktı.
Yale Üniversitesi ekonomi uzmanları, enflasyondaki yükselme kaygılarını açıkladılar. Uzmanların analizine göre, ortalama bir ABD hanesine yıllık 3.400 dolar ek maliyet gelebilir.
Dünya Ticaret Örgütü, küresel ticaret hacminde yüzde 1 oranında daralma yaşanacağı öngörüsünde bulundu.
TÜRKİYE’DE MÜZAKERE BEKLEYİŞİ VE FARKLI DEĞERLENDİRMELER
Türkiye’ye yönelik yüzde 10’luk vergi kararı, ekonomi yönetimi, bakanlar, iş dünyası kuruluşları ve sanayi odası başkanları tarafından farklı farklı değerlendirildi. Yetkililer, bu konuda ABD yönetimi ve temsilcileri ile yapılacak yakın görüşme ve müzakerelerle kararın değiştirilebileceği görüşlerini açıkladılar. İş dünyasında yüzde 10’luk verginin bir çok ürün açısından avantaj sağlayabileceği, bu nedenle Türkiye’ye yatırımlar gelebileceği görüşü hakım. Hükümet ve iş dünyası temsilcilerinin açıklama ve yaklaşımları özetle şöyle:
ÖMER POLAT: PANİK YAPMAYACAĞIZ, SUHULETLE ÇALIŞACAĞIZ
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, ABD Başkanı Donald Trump'ın tarife kararları sonrası ABD ile görüşmeler yapılacağını belirterek, "Bu konularla ilgili yoğun çalışma temposu içindeyiz ve çalışma grubu oluşturduk. Diğer bakanlıklarımızdan da katılımcılar var.” dedi.
ABD Başkanı Trump'ın ekonomi ve dış ticaret politikasında içe dönük program izleyeceğini vadettiğini anımsatan Bolat, Trump'ın başkanlık görevini devralır almaz yoğun şekilde ülkenin dış ticaret açığının yüksek olduğu Meksika, Kanada gibi komşu ülkeleri, Avrupa Birliği (AB) ve Çin gibi dünyanın büyük ekonomileri ile ticaret aktörlerine yönelik ilave gümrük vergisi artışları ilan ettiğini söyledi.
Bakan Bolat, ilave gümrük vergisi artışları karşısında Çin ve bazı ülkelerin "misilleme" açıklamaları yaptıklarını hatırlatarak, ABD'nin 2 Nisan'da genel anlamda gümrük vergisi artışı ilan etmesinin küresel piyasalarda düşüşler meydana getirdiğini anlattı.
YOĞUN DEĞERLENDİRME İÇİNDEYİZ
Küresel emtia piyasalarında başta petrol olmak üzere ciddi düşüş meydana geldiğine dikkati çeken Bolat, şöyle konuştu:
"Çok hareketli bir dönem. Panik yapmayacağız, suhuletle hareket edeceğiz. Bu konularla ilgili yoğun çalışma temposu içindeyiz ve çalışma grubu oluşturduk. Diğer bakanlıklarımızdan da katılımcılar var. Biz ABD'nin yeni dış ticaret politikası ve almakta olduğu ilave gümrük vergilerinin Türkiye'mizin dış ticaretine hem ABD ile ikili olarak hem de diğer pazarlarda çok taraflı olarak ürün, sektör ve toplam ticaret bazında ne gibi etkileri olabileceğine çalışıyoruz." dedi.
RESMİ MEKTUP GÖNDERİYORUM
Ticaret Bakanı Bolat, bu konuda gerekli aksiyonlarının hazır olduğunu dile getirerek, "ABD Ticaret Bakan Yardımcısı ile bakan yardımcıları düzeyinde temaslarımız oldu. ABD Ticaret Bakanı'na da bu konuda resmi bir mektup gönderiyorum ve müzakereler istiyoruz. Zaten ABD tarafı da bu yeni politikalarıyla ilgili olarak 'Ülkelerle müzakereye açığız' dedi." ifadelerini kullandı.
MUSTAFA GÜLTEPE: DÜŞÜK TARİFE BİZİM YARARIMIZA
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe, ABD'nin yeni gümrük tarifeleri hakkında önemli değerlendirmelerde bulundu. İşte ana başlıklar halinde açıklamaları:
1. Türkiye'nin Avantajlı Konumu
Gültepe, Türkiye'nin ABD'nin yeni tarifelerinde yüzde 10'luk en düşük vergi diliminde yer almasını bir avantaj olarak değerlendirdi. Özellikle Çin (yüzde 34) ve AB (yüzde 20) gibi rakip ülkelere kıyasla Türkiye'nin rekabet gücünün artabileceğini belirtti.
2. Rekabetçiliğin Önemi
"Fiyatta rekabetçi seviyeye gelebilirsek, ABD pazarında avantaj sağlayabilir ve hedeflerimize kısa sürede ulaşabiliriz" diyen Gültepe, Türk ihracatçıların maliyet ve kalite açısından rekabet edebilir hale gelmesi gerektiğini vurguladı.
3. ABD Pazarında Büyüme Potansiyeli
2024'te ABD'ye 16,3 milyar dolar ihracat yapıldığını hatırlatan Gültepe, bu rakamın 100 milyar dolara çıkarılmasının hedeflendiğini ifade etti. Özellikle kimya, otomotiv yan sanayi ve tekstil gibi sektörlerde fırsatlar olduğunu belirtti.
4. Sektörel Çalışmalar ve Hazırlıklar
TİM olarak sektör bazında detaylı analizler yaptıklarını ve hangi alanlarda rekabet avantajı sağlanabileceğine dair çalışmaları hızlandırdıklarını açıkladı. DEİK ve TOBB gibi kuruluşlarla iş birliği içinde olduklarını da ekledi.
5. Uzun Vadeli Strateji
Gültepe, 2028'de 375 milyar dolarlık ihracat hedefi için ABD pazarındaki payın artırılmasının kritik olduğunu söyledi. Bunun için Ar-Ge, inovasyon ve lojistik maliyetlerinin düşürülmesi gibi adımların önemine dikkat çekti.
Mustafa Gültepe, Türkiye'nin düşük tarife avantajını iyi değerlendirerek ABD pazarında büyüme potansiyelini vurguladı. Ancak bu fırsatı yakalamak için rekabetçi fiyat, sektörel odaklanma ve uzun vadeli stratejilerin şart olduğunu belirtti.
HİSARCIKLIOĞLU: TİCARET SAVAŞLARININ KAZANANI OLMAZ
TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, Küresel ekonominin büyük bir küresel türbülanstan geçtiğini belirterek "Dünyanın pek çok bölgesindeki jeopolitik gerilimler ve çatışmalara ilave olarak karşımızda aniden beliren ticaret savaşları ihtimali küresel çapta belirsizlikleri daha da arttırdı." diye konuştu.
Ekonominin etkilenmesiyle ilgili Hisarcıklıoğlu, şunları söyledi: "Her sabah uyandığımızda artık ilk baktığımız ABD başkanının hangi sürpriz kararı aldığı veya dün söylediğinden 180 derece nasıl geri döndüğü oluyor. Bugün yazılan senaryoların yeni gelen açıklama ile ertesi gün hiçbir anlamı kalmıyor. Özetle dünyada herkes işi gücü bırakmış bulanık suda balık avlamaya çalışıyor.
IMF geçtiğimiz salı günü küresel ekonomik görünüm raporunda açıkladı. Rapor küresel ekonomide yeni dönemin başlamakta olduğunu söylüyor. Bu yeni dönem belirsizliklerin artacağı, dünyada enflasyonun yükseleceği, küresel ticaretin ivme kaybedeceğini, netice olarak dünyada ekonominin daha yavaş büyüyeceğini söylüyor. Dünyada 200 ülkeden 127'sinde büyüme oranlarının önce tahminlerinden daha düşük olacağı ifade ediliyor. Tüm bu karmaşa içinde iş dünyası olarak biz şunu söylüyor, şunu savunuyoruz; Ticaret savaşlarının kazananı olmaz. İş dünyaları olarak diyoruz ki ticaret olmadan yatırım olmaz, yatırım olmadan istihdam olmaz, istihdam olmadan da refah olmaz. Onun için bütün dünyada karar alıcı siyasilere diyoruz ki bizim önümüzü açın sizden başka bir şey istemiyoruz. "
Bahçıvan: ABD ve AB ile müzakerelerde masada olmalıyız
İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan, dünyanın, Orta Doğu’daki çatışma ve istikrarsızlıktan ABD Başkanı Trump’ın ilan ettiği ticaret savaşlarına kadar çalkantılı bir dönemin içinden geçtiğini ve küresel ticaretin ciddi risk altında olduğunu belirtti. Bahçıvan, “IMF baş ekonomistinin geçtiğimiz günlerde vurguladığı gibi, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1945 yılında kurulmuş olan “80 yıllık küresel sistem sıfırlanıyor ve yeni bir döneme giriyoruz. Henüz şekillenmeyen, tehlikeli, riskli ve öngörülemeyen bir ara dönemden geçiyoruz. Gidişat çok hızlı ve sarsıcı. Bizleri riskler kadar bazı fırsat ve avantajlar da bekliyor.
ABD’nin Çin ürünlerine darbe vurması ve diğer ülkeleri Çin’i izole etmeye zorlaması, küresel değer zincirlerinde büyük değişiklikleri tetikleyecek. Ülkeler yeni yatırımları kendisine çekmek için büyük bir rekabet içerisinde olacaklar. Türkiye de kendisini buna hazırlamak durumunda” dedi.
Bahçıvan, sözlerini, “Artık hem ABD pazarında oluşabilecek fırsatları değerlendirmek hem de başta vize sorunu olmak üzere, AB ile Gümrük Birliği, Serbest Ticaret Anlaşmaları gibi tüm konularda yaşanmakta olan sorunları kalıcı olarak çözüme kavuşturabilmek için çok daha güçlü bir müzakere süreci yürütmek zorundayız.” diyerek tamamladı.
GÖKHAN MARAŞ: BU TARİFELER, AYDIN’IN ÜRETİM GÜCÜNÜ ÖNE ÇIKARMA FIRSATI SAĞLAR
Aydın Sanayi Odası Başkanı Gökhan Maraş, ABD’nin özellikle yeniden yükselişe geçen korumacı politikaları ve art arda açıkladığı gümrük tarifesi kararları, dünya ticaretinde yeni dengelerin kurulmasına neden olduğunu belirtti. Çin, AB ve bazı Asya ülkelerinin bu politikaların doğrudan hedefinde olduğunu belirten Maraş Türkiye hakkında şu açıklamaları yaptı:
“Türkiye’ye uygulanan daha düşük oranlı tarifeler, bazı sektörlerimiz için avantaj oluşturabilecek bir fırsat alanı yaratıyor. Ancak bu tabloyu doğru okumak ve stratejik adımlar atmak her zamankinden daha kritik hale gelmiş durumda.
Aydın sanayisi açısından bu tabloyu iki yönlü okumak mümkün: Bir yandan, mevcut küresel belirsizlikler ve yeni gümrük duvarları riski; diğer yandan, tedarik zincirlerinin yeniden şekillendiği bir dönemde Türkiye’nin üretim gücü ve stratejik konumu sayesinde yeni pazarlar ve yatırım kanalları açılabilir. Özellikle Aydın’ın güçlü olduğu tarım makineleri, kuru meyve ve gıda, zeytin ve zeytinyağı gibi sektörler, ABD pazarında alternatif tedarikçi arayışındaki firmalar için cazip hale gelebilir. Bu bağlamda, üretimde kaliteye, ürün izlenebilirliğine ve markalaşmaya odaklanan firmalarımız için bu sürecin bir sıçrama tahtası olması mümkündür.
Nitekim bu potansiyel, ihracat verilerimize de yansımaktadır. İlimizden Şubat ayında en fazla ihracat yapılan ikinci ülke, 11,5 milyon dolar ile ABD olmuştur. Bu veri, Aydın firmalarının ABD pazarında hâlihazırda etkin bir varlık gösterdiğini ve bu varlığın güçlendirilmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.”
ŞEKİP AVDAGİÇ: ACİLEN STRATEJİ BELİRLEMELİYİZ
İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekip Avdagiç, ABD'nin 2024'te Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı ikinci ülke olduğuna işaret ederek , 'ABD'ye 16,4 milyar dolar mal ve hizmet satışı gerçekleştirdik. 340 milyon nüfuslu bir ülkeye bundan çok daha fazlasını satabileceğimiz açık.' dedi.
Avdagiç, Türk iş dünyasının ülkenin yüzde 10’luk tarife grubunda olmasını değerlendirebileceğine işaret ederek, 'Bunun için de iş dünyamızın Trump’ın gümrük vergilerini geç kalmadan analiz edip ürün ve rekabet stratejilerini buna göre belirlemesi gerekiyor. Özetle, iş dünyamız Trump vergilerinin Türkiye'yi pozitif ayrıştırmasını fırsata dönüştürmelidir.' açıklamasını yaptı.
'Avrupalı ve Uzak Doğulu firmalar yatırım için Türkiye'ye gelmeyi düşünebilir' diyen Avdagiç, ek gümrük vergileri yüzünden ABD'nin Türkiye’den mal almayı tercih edebileceğini ve bunun da Türkiye’de üretim için Avrupa ve Çin başta olmak üzere birçok ülkeden doğrudan yatırımları artırabileceğini söyledi."
AYHAN ZEYTİNOĞLU: BAZI RAKİPLERE KARŞI AVANTAJLI OLDUK
Kocaeli Sanayi Odası (KSO) Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, Donald Trump’ın seçim kampanyasında verdiği sözü yerine getirerek yüksek gümrük vergisi uygulayanlara karşı tarife artırımına gittiğini belirtti ve Türkiye’nun bu tarifelerden nasıl etkileceği konusunda şunları söyledi:
“Bu tarife artırımlarından özellikle Çin, Vietnam, Tayvan, Güney Kore ve Japonya gibi ülkeler olumsuz etkilenirken Türkiye’ye karşı yüzde 10’luk bir oran öngörüldü. Bu durum Türkiye’nin ABD pazarında bazı rakiplerine karşı avantaj kazanabileceğini gösteriyor.
Özellikle tekstilde bu durum bir avantaj olabilir. Fakat söz konusu yüzde 10’luk vergi; çelik, alüminyum, bakır, bazı ilaçlar ve otomobil parçaları haricindeki sektörler için geçerli. Bu sektörlerde halihazırda uygulanan yüzde 25’lik vergi aynı oranda uygulanmaya devam edecek.
ABD pazarında rekabet gücünde azalma gören Çin gibi bazı ülkeler daha agresif ihracat stratejileri izleyerek Türkiye için AB gibi pazarlarda rekabeti artırabilir. Türkiye’nin ABD pazarında şimdilik nispeten düşük olan tarife avantajını kullanarak pazar payını artırması olası.
Bu dönemde Gümrük Birliği’nin güncellenmesi artık sadece ticari kaygılarla gündemde değil, stratejik bir zorunluluk haline geldi. Gümrük Birliği’nin kamu alımları, hizmet ticareti ve tarımı içine alacak şekilde genişlemesi ve derinleşmesi ABD politikaları sonucunda oluşacak kaybın telafi edilmesinde etkili olabilir."