GİRAY DUDA
Yıllarca hakkında sayısız haber, röportaj yaptığımız Endüstri 4.0’dan sonra bu sayımızda da yeni aşama olan Endüstri 5.0 ve dijital dönüşüm hakkında ayrıntılı bilgi almak için Yenasof CEO’su Cem Şirolu ile konuştuk.
- Sayın Cem Şirolu, bizim yaygın olarak şu anda kullandığımız dijital dönüşüm deyimini, daha önce Endüstri 4.0 olarak kullanıyorduk. Endüstri 4.0 bugün için ne anlam ifade ediyor?
- Endüstri 4.0 kavramını, yaklaşık on dört yıl kadar önce üretim sektöründeki dijitalleşmeyi tanımlamak için kullanıyorduk. Endüstri 4.0, akıllı fabrikalar, otonom makineler, sensörler aracılığıyla toplanan verilerin analiz edilerek üretim süreçlerinde verimliliği artırmayı hedefliyordu. Bugün geldiğimiz noktada ise Endüstri 4.0 hâlâ geçerliliği koruyor, ancak artık bu dönüşüm sadece üretimle sınırlı değil. Artık finans, sağlık, eğitim, kamu hizmetleri gibi sektörler de dijitalleşme sürecine dahil oldu. Endüstri 4.0, dijital dönüşümün üretim alanındaki uygulamasını ifade ederken, dijital dönüşüm kavramı bu sürecin tüm sektörlere yayılmış, daha kapsamlı bir haline karşılık geliyor.
Dolayısıyla Endüstri 4.0 özellikle üretim yapan işletmeler için bugün hâlâ çok kıymetli. Ancak artık onu daha geniş bir dijital dönüşüm vizyonunun içinde değerlendirmek gerekiyor.
İNSANLARLA ROBOTLARIN İŞBİRLİĞİ
- Endüstri 5.0 gibi yeni aşamalara geçtik mi? Farkları nedir?
- Endüstri 4.0, üretimin dijitalleşmesi, otomasyon ve verimlilik artışı üzerine kuruluydu. Endüstri 5.0 ise bu teknolojik altyapıyı koruyarak, insanın bu sürecin merkezinde kalmasını savunuyor. Endüstri 5.0, yetenekleri geliştirilmiş insanı üretim denklemine dahil ederek insan-makine iş birliğine odaklanıyor. İnsan yaratıcılığı ve uzmanlığını geliştirerek teknolojiyle birleştirip, esnek, sürdürülebilir ve kişiselleştirilmiş üretim süreçleri oluşturulması hedefleniyor. Böylece insanlarla robotların birlikte daha verimli, sürdürülebilir, çevik ve dayanıklı üretimin olduğu bir dünyayı yaratmasını hedefliyor. Yani sadece iş dünyasına değil, sürdürülebilir bir geleceğe de katkı sağlamayı hedefliyor.
VERİ YÖNETİMİ VE YAPAY ZEKA ENTEGRASYONU
- Endüstri 5.0 perspektifinden bakıldığında, sanayi şirketlerinin önümüzdeki 5 yılda odaklanması gereken en kritik dijital dönüşüm adımları nelerdir?
- Endüstri 5.0 perspektifinden baktığımda, önümüzdeki beş yıl sanayi şirketleri için oldukça stratejik bir dönem olacak. Artık sadece dijitalleşmek yetmiyor; bu teknolojilerin insana, topluma ve çevreye katkı sağlayacak şekilde uygulanması gerekiyor. Öncelikle insan-makine işbirliğini güçlendirmek gerekir. Üretim hattında robotlarla birlikte insanların da yaratıcı ve katma değer üreten roller üstlenmesi gerekiyor. İnsanların robotlarla birlikte çalışabilmesi için insanların eğitimlerle bu işbirliğine hazır hale getirilmesi gerekir.
YAPAY ZEKA ENTEGRASYONU
İkinci olarak veri yönetimi ve yapay zeka entegrasyonu. İnsanlarla makineler birlikte çalıştığında insanlara ait büyük miktarda veri saklanması gerekecek ve bu durumda veri gizliliği ve güvenliği de önemli adımlardan biri. Ayrıca sensörlerle toplanan bu büyük verinin anlamlı içgörülere dönüştürülmesi ve karar verme süreçlerine entegre edilmesi kritik.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI DİJİTAL ÇÖZÜMLER
Üçüncü önemli başlık, sürdürülebilirlik odaklı dijital çözümler. Enerji verimliliği, karbon ayak izinin azaltılması, döngüsel ekonomi gibi kavramlar artık sadece çevresel değil, rekabetçi açıdan da kritik. Son olarak, siber güvenlik ve dijital etik gündemdeki konulardan biri. İnsan makine işbirliği esnasında güvenli bir ortam yaratılması ve hem teknolojik hem de etik sorunların ele alınması çok önemli.
İŞE TEKNOLOJİDEN DEĞİL VİZYONDAN BAŞLAMALI
- Bir sanayi şirketi CEO'su size "Dijital dönüşüme nereden başlamalıyım?" diye sorsa, ilk öneriniz ne olurdu?
- Dijital dönüşüm, bir teknoloji projesi değil, bir strateji meselesidir. Dolayısıyla işe, teknolojiden değil, vizyondan başlamak gerekir.
DİJİTAL DÖNÜŞÜM KOBİ’LER İÇİN ÇOK UYGUN
- KOBİ'ler için dijital dönüşümün maliyetleri nasıl daha sürdürülebilir hale getirilebilir?
- KOBİ’ler ayrı dinamikleri olan firmalar. Aslında iş yapış şekilleri dijital dönüşüm için çok uygun. Zaten tasarım işlerinin bir parçası.Veri yönetimini kolaylaştırıp, işbirliğini iyileştirip, ürün geliştirme süreçlerini kontrol edip revizyon yönetimini gerçekleştirebilirler. Bu alanda kalırlarsa maliyetler kolayca karşılanabilir bir hal alır.Fayda olarak da maliyetlerini ve hata oranlarını düşürürler.
ÇALIŞANLAR UYUM SAĞLAMALI
- Sanayi şirketleri dijital dönüşümde en sık hangi kültürel dirençlerle karşılaşıyor? Bu direnci kırmak için ne gibi stratejiler önerirsiniz?
- Genellikle çalışanlarda bir direnç oluyor, eski alışkanlıklarını bırakmak ve yeni prosedürlere göre hareket etmek zorlayıcı oluyor. Bu da projenin uzun sürmesine veya verimsiz olmasına neden oluyor. Üst yönetimin buna stratejik bir anlam yükleyerek sorgulaması gerekiyor.
Bilgili dirençli bir proje yöneticisi ile her şey kolaylaşıyor.
GENÇ NESLİ ÜRETİM SEKTÖRÜNE ÇEKMELİ
- Türkiye'de sanayide nitelikli insan kaynağı eksikliği dijital dönüşümü nasıl etkiliyor? Çözüm önerileriniz neler?
- Türkiye’de sanayide nitelikli insan kaynağı eksiğinin en büyük sebebi, dokunmatik ekranlarla büyümüş genç insan kaynağını, eskilerde kalan teknolojide çalıştırmak istememiz. Teknolojinin içine doğmuş genç nesli üretim sektörüne çekebilmek için robotlu üretime geçilmesi gerekir. Ortak sistemlere gidiliyor. Çoklu sektörlü işbirlikleri olmazsa, küresel olarak ne bir işletme ne de bir ülke olur.
Teknoloji ve insan istekleri farklı ürünlere talebi arttığı için, ortak çalışarak 2030’a kadar 12 trilyon dolarlık bir pazar yaratılabileceği ortaya kondu. O zaman bu pazara uyum sağlayabilecek teknolojilere geçiş yapılmalı. Akıllı fabrika, karanlık fabrika, dijital fabrika konularına know-how yatırımı yapılması kritik.
KARBON AYAK İZİ BAŞTAN TASARLANMALI
- Yeşil dönüşüm ile dijital dönüşümün kesişiminde sanayi şirketleri için ne gibi fırsatlar görüyorsunuz?
- Karbon emisyonları nedeniyle dünya sağlığında yaşanan değişimle birlikte üretimde karbon ayak izi büyük önem taşıyor. Bir ürünün karbon ayak izinin yüzde 90’ı, henüz üretim sürecine gelmeden önce tasarım sürecinde belirlenebiliyor. Karbon ayak izinde bir düşüş elde etmek isteniyorsa, tasarım sürecinden başlanarak kalıp ve iş sürecini değiştirmek gerekir. Bu sebeple ürün yaşam döngüsü çok önemli.
SAVUNMA SANAYİ DÜNYA İÇİN ÜRETİM YAPIYOR
- İkiz dönüşüm, son yıllarda sıkıntı yaşayan sanayi sektörü için daha da zorlayıcı oldu mu?
- Türkiye’deki OEM’ler (Orijinal ürün üreticileri), dijital dönüşümü gerçekleştiren firmalar ve tedarikçilerini de bu noktaya getiriyorlar. Savunma sanayisinde çağın gereğini yerine getirdikleri için ön plana çıkıyorlar. Dünya ile aynı mantıkta üretim yapıyorlar. Hatta bazıları dünyadaki rakiplerinden çok daha ilerideler. KOBİ’lere de bunu yaymamız gerekiyor.
- Yenasoft olarak sanayi şirketlerine yönelik dijital dönüşüm çözümlerinizde hangi ihtiyaçlardan yola çıkıyorsunuz?
Burada en önemli konu müşterilerimizle sık aralıklarla toplantı yaparak projeyi doğru fazlara bölmek.
Müşterimizin isteklerini ve problemlerini doğru teşhis ettikten sonra çözüm mimarisi arkadaşımız faz faz projeyi devreye alır ve bu arada kullanıcı eğitimleri verilir. Testler bitince proje canlıya alınarak proje tamamlanır.
SANAYİDE ESNEK İMALAT HATLARINA GEÇİLMELİ
- Sanayi şirketleri dijital dönüşümde "eski altyapıyı modern sistemlere entegre etme" konusunda zorlanıyor. Bu süreçte sizin sağladığınız en kritik destek nedir?
- 2021 yılında kurduğumuz Yenaplus ile birlikte şirketlerin eski verilerinin dijital ortama aktarılmasını sağlıyoruz. Önce var olan dataları temizliyoruz, ardından bunu bulut üzerinden platforma taşıyarak ürün yaşam döngüsü dediğimiz PLM sistemini kurarak, kurumsal hafızayı koruma altına alıyoruz.
Yeni dünyada daha esnek imalat ekipmanlarına ihtiyaç var. Çünkü üretim hattında sürekli olarak değişen pazar beklenti ve ihtiyaçlarına göre üretim hattında değişiklikler yapılması gerekiyor. Sanayi şirketleri esnek imalat hatlarına geçilmeli, sürekli planlama, yapay zeka ve proses mühendisliği kullanılarak buradan bilgiler alarak geliştirerek maliyetleri düşürerek hem yurtiçi hem de yurtdışında rekabetçi hale gelmesi gerekiyor. Eski yöntemlerle yapılan bir imalat hattının günümüz pazar koşullarında başarılı olma ihtimali bulunmuyor.
Türkiye savunma sanayisinde İHA’lar vb. alanlarda çok başarılı. Burada birçok mühendislik disiplin kolu bulunuyor. Fizik, matematik, akışkanlar, elektronik. İHA, SİHA düzgün bir şekilde çalışabilmesi için elle hesaplanarak çalışır hale getirilmesi mümkün değil. Motor, kanatlar, içindeki elektroniği, uzaktan kontrol vb. Fabrikalarda da birçok disiplin var. 24 saat çalışan fabrikalarda sensörlerle veri alarak anlık olarak verileri alarak ve yapay zeka desteğiyle analiz ederek üretim sürecinin ilerletilmesi gerekir.