GİRAY DUDA
Dış ticaretin, yani ihracatın, ithalatın ve lojistik sorunların her yönüyle birlikte ele alındığı 1. Dış Ticaret Zirvesi geçtiğimiz ay İstanbul’da toplandı. Organizasyonu yapan Dışyönder’in Başkanı Dr. Hakan Çınar’a ülkemiz ve uluslararası dış ticaret problemlerini, çözüm önerilerini sorduk.
- Sayın Dr. Hakan Çınar, galiba ilk kez Dış Ticaret Zirvesi düzenlendi. Programın yoğun, konuşmacıların da hayli fazla olduğunu gördüm. İstediğiniz gibi, gündemdeki konuları ayrıntılarıyla ele alabildiğiniz bir zirve oldu mu?
- Türkiye’de pek çok dış ticarete dair etkinlik elbette düzenleniyor olsa da bizim gerçekleştirdiğimiz tarzda bir etkinlik ilk kez düzenlendi. Evvela sadece ihracatın değil, ithalatın da konuşulduğu, aynı anda lojistiğin de tüm detayları ile alındığı, finansman ayağı dahil bir zirve ilk kez gerçekleşti.
İsmini Dışyönder adına tescil ettirdiğimiz zirvemizin öne çıkan özelliklerinden birisi de, STK-Üniversite işbirliği organizasyonu olması idi. Kamu desteği tamdı, Bakan Yardımcımızın yanı sıra Eximbank ve İhracat Genel Müdürlüklerimiz de üst düzey katılım gösterdiler. Yine zirvemizde bir ilk yaparak, dış ticaretin en’lerini seçerek ödül verdik. Katılım ağırlıklı iş dünyasından olsa da, öğrenciler de yoğun ilgi gösterdiler. Gündemdeki konuları yoğun bir şekilde ele aldığımızı söyleyebilirim. Dış ticareti ekonomik gelişmeler kadar dünya üzerindeki siyasal gelişmelerin de yüksek oranda etkilediğini düşünerek, konuyu her yönüyle ele almaya gayret ettik. Kısa bir süre sonra da önemli bir çıktı raporunu tüm Kamuoyu ile paylaşacağız. Yine zirvede 9 aylık 2023 karnesi üzerine de yorumlarımızı paylaştık.
KRAL ÇIPLAK DEMEYİ BAŞARMALIYIZ
- Zirve çağrınızda dış ticaretin bütününün ele alınarak ithalatın cesur biçimde konuşulacağını belirtmiştiniz. İthalatın cesur biçimde konuşulması sonucu neler söylendi, ne gibi düşünce ve tezler açıklandı. Kral Çıplak diyenler oldu mu?
Kral çıplak ise bunu konuşmak gerekir sözünü ben ilk kez zirve tanıtım toplantısında söyledim. Her daim yalnızca iyileri söyleyerek ve eksiklerimizi dile getirmeden başarı elde edemeyiz. Bu anlayışım ve düşüncem sanıyorum tüm dernek üyelerine de geçmiş olmalı ki, hep birlikte aynı bakış açısı ile olayları sorgulayabiliyoruz. İthalat ve ihracatın bir arada konuşulması gerektiğini ve dış ticaret açığımızın mesele olarak ele alınıp konuşulması gerektiğini zirvede de dile getirdik.
Ekonomilerde refah seviyesini yukarı taşımanın tek yolu dış ticaretten geçmekte. Dış ticaretin gelişmesi için de tüm çarkların doğru işlemesi gerektiğinden kral çıplak demeyi başarmak zorundayız.
DÜNYADA GENEL BİR DURAĞANLIK VAR
- Türkiye’nin 2023 yılının geride kalan aylarına ilişkin dış ticaret verileri size neler söyledi, nasıl değerlendirildi?
- 2022’de ihracatımız yüzde 12,9 artışla 254,2 milyar dolara, ithalatımız ise yüzde 34,3 artış ile 364,4 milyar dolara ulaştı. 2023 şimdilik 2022’ye göre ihracat açısından yakın seyretse de, dış ticaret açığımızda bir iyileşmenin olmadığını söylemek mümkün. Elbette dünyadaki genel konjonktür de piyasaların daralmasına ve genel bir durağanlığa neden olmakta. Genel anlamda tüm katılımcıların da yorumları benzer durumda idi. Lojistik verileri de bize dünyada genel bir durağanlığı gösteriyor. Bu durumun geçici olduğunu söylemek mümkün. Ancak savaşların seyrinin de etken olduğunu ve bir süre daha olacağını düşünebiliriz.
TİCARETİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİ KONUŞTUK
- Küresel ticaret tartışmalarında bugüne ve yarına ilişkin hangi konulara dikkat çekildi?
- Ana temamız sürdürülebilirlik olan zirvede, özellikle dünyanın ve ticaretin sürdürülebilirliği üzerinde durduk. Ticarette iş yapış şekillerinin değiştiğine ve özelikle e-ihracatın geliştiği ve gelecekte bu alanın çok daha büyüyeceğine işaret edildi.
Ticaret Bakan Yardımcımız Sezai Uçarmak, Türkiye’nin gayrisafi milli hasılasının 1 trilyon dolara gittiğini, ihracatının da geçen yıl 254 milyar dolar olduğuna işaret etti. Dünyadaki resesyona rağmen, ihracatı artırma çabalarının sürdüğüne dikkat çekti. Sayın Uçarmak iç ticarette yaşanan fiyat artışlarına da değinerek bizleri aydınlattı. Özellikle hasat döneminde fiyatların dibe vurduğunu, sonrasında piyasa etkenlerine göre belirlendiğini ve kısıtlı koşullarda vadelerin çok uzadığını belirtti. Yılbaşından yürürlüğe girmek üzere, perakende ticarete ilişkin ödeme vadeleri 30 gün ve 60 gün olarak belirlendiğini belirtti ve haksız ticarette haksız fiillerin tanımlandığına da dikkat çekti.
DÖRT SEKTÖR İLK AŞAMADA ETKİLENECEK
Öte yandan yeşil dönüşüm ve sınırda karbon vergisi konusu üzerinde duruldu. Eximbank Genel Müdür Yardımcısı Taner Yavuz, uygulamadan ilk aşamada etkilenecek 4 sektör belirlediklerini dile getirirken, ihracatın yüzde 8’ini temsil eden elektronik, demir-çelik, çimento ve gübre sektörlerinde, yıllık 1 milyar euroluk sınırda karbon vergisine maruz kalacaklarının hesaplandığının altını çizdi. İhracatın sürdürülebilirliği için de bu sektörlere yönelik adımlar atılacağını ve Dünya Bankası vasıtasıyla finanse edeceklerini dile getirdi.
TEDARİK SIKINTILARI BUGÜN DE SÜRÜYOR
- Küresel ve bizim içinde bulunduğumuz bölge açısından, önce Rusya-Ukrayna savaşı, şimdi de İsrail-Filistin savaşı dış ticaretimizi nasıl etkiledi, etkiliyor ve 2024 yılında nasıl etkileyebilir?
- Bu savaşların dünya için de ülkemiz için de etkisinin olumsuz olacağını kolayca söylemek mümkün. Her ne kadar Rusya-Ukrayna savaşının ülkemiz açısından sunduğu bazı avantajlar da olsa, savaşların onaylanabilecek bir yüzü asla bulunmamakta. Bu durumun 2024’de de benzer şekilde süreceğini öngörüyorum.
Zirvemizin aynı zamanda ana sponsoru olan DHL Global Forwarding-Orta Doğu ve Afrika Başkan Yardımcısı Burak Ertuna, pandemiyle birlikte tedarik sürecinde ortaya çıkan sıkıntıların bugün de devam ettiğine dikkat çekti. Özellikle Çin’den ithal edilen hammaddeyle yapılan ürünlerin ihracat süreçlerinde çok ciddi sıkıntılar yaşandığını belirten Ertuna, “Bu durum kendi içinde fırsatları da barındırıyor” derken, dünyadaki gelişmelerin bundan sonraki seyri hakkında da pek çok önemli noktaya dikkat çekmiş oldu.
HİNDİSTAN İSTİKRARLI BİR KORİDOR ARAYIŞINDA
- Çin ve Hindistan’daki gelişmeler, yeni koridorlar Türkiye’nin dış ticaretinde ne gibi sorunlara yol açar. Bu konular zirvede ayrıntılarıyla konuşuldu mu?
- Zaman zaman gündeme geldi. Henüz konu oldukça ham olduğu için belki şimdilik yeterince dile getirilmiyor. Hindistan, bir süredir dünyanın önemli pazarı olan Avrupa’ya ulaşmak için istikrarlı bir hat arıyordu. Aradığını bu koridor ile bulacak olan Hindistan’dan Avrupa’ya çeşitli mamuller taşınırken, Orta Doğu’nun enerji kaynaklarının hem Avrupa’ya hem de Hindistan’a gönderilmesi hedeflenmekte.
Avrupa, ürün ve petrol alırken Hindistan, ürün satacak ve petrol alacak. Özetle Çin’e önemli bir alternatifi de bünyesinde barındıracak bu koridorun kazananı bol olacak. Peki kaybedeni kim veya kimler olacak; şimdi gelelim işin acı kısmına.
Şimdilik görüntü, ne yazık ki bizim bu koridor ile bypass edildiğimizi gösteriyor. Ermenistan’a İran üzerinden silah ticareti yapan Hindistan’ın Pakistan ile ilişkileri kuvvetli olan Türkiye’yi baskı altına almaya çalıştığı ve jeopolitik önemini azaltmaya çalıştığı düşünülebilir.
Öte yandan Körfez’den başlayıp Irak üzerinden Türkiye’ye ve Avrupa’ya uzanacak olan ve Kalkınma Yolu olarak adlandırılan bir hat önerisi ise Türkiye’den gündeme taşındı. Hindistan’ın bölgeye hakim olmaya çalışması, ABD’nin Çin’in daha fazla güçlenmesinden duyduğu rahatsızlık gibi faktörler koridorun bu haliyle hayata geçirilmesi olasılığını, uzun vadeli de olsa güçlendiriyor.
KADINLAR BAŞARI ÖYKÜLERİNİ ANLATTI
- Dış Ticarette Yüksek Topuklar başlıklı ilginç bir oturum düzenlediniz. Yüksek Topukların ihracat ve ithalat konusunda söyledikleri farklı, değişik sözler oldu mu?
- Cinsiyet ayrımcılığı gibi algılanabilir bir başlığın amacının o olmadığını yakından gözlemlediler. Kadınlarımızın her alanda olduğu gibi dış ticaretin her dalında olduklarını da ortaya koyan güzel bir oturum gerçekleşti. İş dünyasının her noktasından temsilcimiz bu panelde yer aldı ve yaşanan güçlüklere değindiler. Yanı sıra yine bu oturumda başarı öyküleri de dile getirildi. Konuşmacılardan Two Zero Girişim Sermaye Fonu ve Arya Investment Yatırım Komitesi Üyesi Özge Bulut Maraşlı, tüm dünyanın çalkantılı bir dönemden geçtiğine işaret ederken, enflasyonist bir dünyada yaşıyor olmanın ve FED’in ısrarcı şekilde faiz arttırımlarının, yine Avrupa Merkez Bankası’nda da artışların sürdüğüne işaret etti. Böyle bir ortamda sürdürülebilir ihracatın zor olduğuna ve bugün ihracatımız iyi olsa da, hep gelecek odaklı düşünmek gerektiğine işaret etti. TİM’in tek kadın Yönetim Kurulu üyesi de panelde yerini aldı. Kendisini özellikle bu panel için davet ederek, kadınların oranının artması yönündeki beklentiyi de sanırım ortaya koymuş olduk.
CARİ AÇIK NASIL AZALACAK?
- Cari açığın azaltılması, ihracatta kayda değer artış sağlanması için sizce neler yapılmalıdır?
- Cari açığı azaltmanın da, ihracatı kayda değer hale getirmenin de yolu, katma değerli ihracattan geçiyor. Bunun için de markalaşmaya ihtiyaç var. Yeri gelmişken, ÜMİT ismini verdiğim temsili projemden söz edeyim. Ümit’in Ü’sü üretimi, M’si markalaşmayı, İ’si ihracatı, T’si ise teknolojiyi ifade ediyor. İşte size cari açığın kapanmasının formülü. Yanı sıra yeni pazarlar bulmak da bu konuda atmamız gereken önemli adımlardan bir tanesi.
Pazarı büyütmek için arz-talep dengesini çok iyi anlamalı. Bugünden birkaç yıl öncesini tahmin etmek sürdürülebilir ihracat için kritik önemde. Sürekli günü kurtarırcasına yaşarsak, sürdürülebilir ihracat olası değildir. Dünyada yükselen faizlerin kaynaklara erişimi de kısıtladığına zirvede dikkat çekildi. Bu ortamda kaynakları akıllıca ve en çok ihracat artışı getirecek alanlarda değerlendirmek gerekiyor.
BİZİM YANIMIZDA DURUN
- İhracatçı ve ithalatçının ekonomi yönetiminden beklentileri nelerdir?
- Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanvekili Ahmet Güleç zirvede yaptığı konuşmada, bugün 5 bini aşkın ürün grubunda ihracat gerçekleştirildiğini, Türkiye’nin küresel ihracattan yüzde 1,04 pay aldığını belirtti. 226 ülke ve bölgeye ihracat yapılması elbette gururu verici, ancak bugün halen ihracatımız ithalatımızın gerisinde ise, demek ki olmamız gereken seviyede değiliz. Sayın Güleç de konuşmasında, sürdürülebilirlik ve inovasyon başlıklarının, uluslararası ticaretin en önemli trendleri olduğunu, üretim ve ihracatımızı sürdürülebilir kılmak için, bu alanlarda markalaşmak gereğine işaret etti.
Yine Dünya Gazetesi CEO’su Burcu Kösem de yaptığı konuşmada sürdürülebilirliğin önemine işaret ederken, bu kavramın AB’de 30 yıldır konuşulduğunu, Türkiye’de çok yeni gündeme geldiğinin altını çizdi. Doğayı ve gezegeni istediğin gibi kirlet döneminin ortadan kalkması gerektiğini ifade ederken, 5. sanayi devriminin başladığını ve bunun da yenilenebilir enerji, internet ve elektrikli araçlar olarak ortaya çıktığına işaret etti.
Bizim bürokratlardan isteklerimizi sıralamak için Dışyönder olarak gerçekleştirdiğimiz çalıştaylarımızın kamuoyu tarafından takip edilmesini ve bizlerle olunmasını öneriyoruz. Biz Türkiye’de bir ilki başardık ve dış ticaretin her sandalyesinden temsilcisini bir araya getirdik. Hepimizin ortak kesişim noktaları olan talepler, hiçbir kesimin özel menfaatini taşımıyor ve ülke menfaatini önde tutuyor. Bundan daha güzel bir şey olamaz. Devletin ve kamu otoritesinin de bunun farkına vararak bizim önerilerimizi daha fazla dikkate alması bizleri mutlu edecek. Zaman zaman bu konudaki çalışmalarımızı kendileriyle paylaşıyor ve birlikte değerlendirebiliyoruz. Özetle, bizi izlemeye devam edin, ama bunu bizim yanımızda durarak yapın.
.
