GİRAY DUDA
Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) ödenmesine ilişkin Yönetmelik ve Tebliğ iş dünyasında ve muhasebeci, mali müşavir meslek camiasında çok tartışma ile karşılandı ve bu tartışmalar neredeyse hiç azalmadan sürüyor. GEKAP’in ayrıntılarını, Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Doğan Argun ve Yeminli Mali Müşavir Haydar Katılmış’a sorduk ve birlikte yanıtladılar.
- Sayın hocalarım, 31 Aralık’ta yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik genel olarak hangi düzenlemeleri içeriyor?
- Hatırlanacağı üzere 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun Ek-1 sayılı listesinde yer alan plastik poşetler için geri kazanım katılım payı (GEKAP) ödenmesine 2019 yılında başlanılmıştı. Yönetmelik ile Geri Kazanım Katılım Payı uygulaması genişlemektedir. 31.12.2019 tarih ve 30995 (4. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik ile söz konusu listede yer alan plastik poşet hariç diğer kalemlerden (lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşya, ilaç, plastik ambalaj, metal ambalaj, cam ambalaj, ahşap ambalaj) geri kazanım katılım payı alınmasına ise 01/01/2020 tarihi itibariyle başlanılmıştır. Söz konusu Yönetmelik ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun Ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünlerden poşetler için satış noktalarından, diğer ürünler için 01.01.2020 tarihinden itibaren yurt içinde piyasaya sürenlerden/ithalatçılardan tahsil edilecek geri kazanım katılım paylarının belirlenmesine, beyan edilmesine, tahsilatına ve izlenmesine, bu ürünleri piyasaya sürenlerce/ithalatçılarca uyulacak hükümlere ilişkin idari ve teknik usul ve esaslar belirlenmiştir.
ELEKTRONİK ORTAMDA BEYAN EDİLECEK
- Bu arada GEKAP Tebliği de yayınlandı. 5 Şubatta yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payı Tebliği genel olarak hangi düzenlemeleri içeriyor?
|
- Bu yönetmelik ile tebliğ arasında uyum sorunu var mı? Bu düzenlemelerden ilgili taraflar nasıl etkilenmektedir?
- 2019 yılında uygulamasına başlanan plastik poşetlerden Geri Kazanım Katılım Payı alınması uygulaması bazı sıkıntılar yaşanmasına rağmen kamuoyu tarafından benimsenmiş ve çevre kirliliğinin önlenmesi bakımından önemli katkıların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşya, ilaç, plastik ambalaj, metal ambalaj, cam ambalaj, kompozit ambalaj, ahşap ambalaj gibi ürünlerden geri kazanım katılım payı alınması uygulamasının nasıl yürütüleceği konusunda ise ciddi tereddütler bulunmaktadır. Ayrıca Yeni Geri Kazanım Katılım Payı Yönetmeliği ile eski yönetmeliklerin akıbeti hakkında bilgi verilmemiştir. İkili bir uygulama söz konusu olacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının uygulamada yaşanacak tereddütler ile ilgili bir düzenleme yapmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
BAZI PROBLEMLERE NEDEN OLACAK
Konu ekonominin birçok değişik kesimini ilgilendirmektedir. Konunun karmaşık olması, pilot uygulama gibi bir ara geçiş uygulanmaksızın ülke genelinde çok sayıda yeni ürün için Geri Kazanım Katılım Payı alınmasına başlanılması bazı problemlere neden olacağı düşüncesindeyiz. Getirilen yeni düzenleme ile kapsam adeta tüm işletmeleri kapsayacak şekilde genişletilmiş, birçok ürün ve milyonlarca işletmeyi kapsar hale gelmiştir. Serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında bütün ithalatçıları ve yurtiçinde ürünleri piyasaya süren/arz edenleri kapsamaktadır. Faaliyetinde ambalaj malzemesi kullanmayan hizmet işletmeleri hariç neredeyse ekonomik bünye içerisinde yer alan tüm işletmeler uygulamadan etkilenecektir.
MALİYETLERDE ÖNEMLİ ARTIŞ VAR
- GEKAP kapsamında piyasaya mal arz eden işletmelere ek maliyetler, yani bir çeşit vergi yükü geldiği görülmektedir. Bu maliyet veya vergi yükünün önceye göre yüksek düzeyde olduğu iddiaları doğru mudur?
- Geri Kazanım Katılım Payı Yönetmeliği çıkmadan önce çevreyi kirleten şirketler Çevre Bakanlığı tarafından Yetkilendirilmiş Kuruluşlar aracılığıyla bu işi yaptırıyorlardı. Çevreyi Kirletenler Yetkilendirilmiş Kuruluşlar ile sözleşme yapıp, bu sözleşmeyi Çevre Bakanlığı’nın sistemine yüklüyor, Yetkilendirilmiş Kuruluş çevreyi kirleten şirket adına atığını bir bedel karşılığı toplattırıyordu. Yetkilendirilmiş Kuruluşlar için ayrı yönetmelikler hazırlanmış yetki belgesi alan sivil toplum kuruluşları kendisine bağlı yönetmeliğe göre çalışmalarını sürdürüyordu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2872 Sayılı Çevre Kanununda yaptığı değişiklik ile ve Geri Kazanım Katılım Payı Yönetmeliği ile Yetkilendirilmiş Kuruluşları olduğu gibi bırakmıştır ve herhangi bir müdahale yapmamıştır. Ayrıca GEKAP Yönetmeliği ile Çevreyi kirletenlerin kirletme tutarlarını geri kazanım katılım payı adı altında direkt olarak Hazine ve Maliye Bakanlığına bir beyanname ile bildirilmesi yoluna gidilmiştir. Eski adıyla poşet beyannamesi olarak bilinen Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi adı altındaki beyanname ile beyan edilecektir. Yüz de yüz doğrulamasını yapamasak da piyasadan edindiğimiz bilgilere göre eskiye göre maliyetlerin veya giderlerin önemli düzeyde bir artış gösterdiğini söyleyebiliriz.
ENFLASYONDA ARTIŞ YARATACAK
- Yeni tarifedeki katılım paylarının fiyat artışlarına ve enflasyonda yükselmeye sebep olacağını düşünüyor musunuz?
- Yapılan düzenleme nedeniyle işletmelere ek maliyet getirildiğini, işletmelerin yeni bir finansal yükün altına girdiğini ve bu maliyetlerin mutlaka tüketicilere yansıtılacağını, dolayısıyla bu yansıtma nedeniyle enflasyonda bir miktar artış yaratacağını söyleyebiliriz.
ESKİ UYGULAMANIN DEVAMI
- GEKAP kapsamında yapılan düzenlemelerin geriye yürütüldüğü değerlendirmelerine katılıyor musunuz?
- 2872 sayılı Çevre Kanunu 1983 yılından beri ticari hayatımızda yer almaktadır. GEKAP yeni sistemin temelleri 10/12/2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7153 sayılı kanun ile Çevre Kanunu’nda yapılan birden çok değişiklik ile ticari hayatımıza girmiş bulunmaktadır. İşin özünde “SIFIR ATIK” uygulamalarına geçiş olduğu için böyle bir uygulama yapılmıştır. Yasal dayanaklarına baktığımızda ise Çevre Kanunu’nun 3/h ve Ek 11. maddeleri ile GEKAP ticari hayatımıza girmiştir. Yeni düzenleme eski uygulamanın devamı niteliğindedir.
KATILIM PAYLARI HAZİNEYE GİDECEK
- GEKAP nedeniyle toplanacak paraların belediyelere aktarılacağına ve çevre için kullanılacağına dair bir hüküm var mı?
- Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesinin elektronik ortamda beyan edilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Bu konuda yetkili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilendirilmiştir. Dolayısıyla toplanan geri kazanım katılım payları direkt olarak Hazineye aktarılacaktır. İlgili düzenlemede toplanan geri kazanım katılım paylarının belediyelere aktarılacağı ve çevre için kullanılacağına ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.
UYGULAMA NASIL YÜRÜTÜLECEK?
- GEKAP ek maddesi ile açıklanan GEKAP kapsamındaki ürün listesiyle ilgili değerlendirmeleriniz nelerdir?
- GEKAP beyanı ve hesaplanmasında Çevre Kanunu’nun Ek-1 sayılı listesindeki ürünlerin dikkate alınması gerekiyor. Ek-1 sayılı liste incelendiğinde sadece ürün tanımlarına ve yönetmelikle de ilave bazı açıklamalara yer verildiği görülmektedir. İşletmelerde de en çok tartışma bu noktada olmaktadır. Çünkü ürün tanımlarını tam olarak netleştirmek her zaman mümkün olmamaktadır.
İŞ DÜNYASINDA FARKINDALIK YOK
Ek-1 Sayılı listedeki ürünlerden ve ambalajlardan (Lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, elektrikli ve elektronik eşya, ilaç, plastik ambalaj, metal ambalaj, cam ambalaj, kompozit ambalaj, ahşap ambalaj) geri kazanım katılım payı alınması uygulamasının nasıl yürütüleceği konusunda ciddi tereddütler vardır. Konu ekonominin birçok değişik kesimini ilgilendiriyor olması ve konunun karmaşık olması, pilot uygulama gibi bir ara geçiş uygulanmaması, ülke genelinde birçok ürün için GEKAP alınmasına başlanılmasının bir takım problemlere neden olması beklenmektedir. Getirilen düzenleme onlarca yeni ürün ve milyonlarca işletmeyi ilgilendirmektedir. Bu konuda iş dünyasının ve meslek mensuplarının yeterli farkındalığının olmadığını gözlemlediğimizi söyleyebiliriz. Çoğu işletme bizi ilgilendirmiyor düşüncesinde.
ECZACI, KAFE VE KANTİNLER BİLGİSİZ
Ayrıca, GEKAP Yönetmeliği 2019 yılının son günü yayımlanmış, bir gün sonra GEKAP alınması istenmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı konuyu açıklayan usul ve esasları 7 Şubat 2020 tarihinde yayımlamıştır. Bu çerçevede, konuyu ilgilendiren kişi ve kuruluşların farkındalık düzeyinde yeterli artışın sağlanamadığını söyleyebiliriz. Bu ürünler için ilgilisine göre satış noktaları, eczaneler, kafe işletenler, kargo işletmeleri tarafından GEKAP beyanı yapılacak ve geri kazanım katılım payı ödenecektir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yayımladığı usul ve esaslara göre, plastik veya kağıt olan tek kullanımlık bardaklarda içecek servisi yapan bir işletmeci GEKAP mükellefi olacak ve işletmesinde kullandığı bardaklar için beyan ve bildirimde bulunması gerekecektir. Bu yeni düzenleme konusunda eczacı, kafe ve kantin işletenlerin ne kadar haberdar ve bilgi sahibi olduğu konusunda ciddi endişelerimiz bulunmaktadır.
MALİYET MUHASEBE SİSTEMİ OLMALI
- Şirketlerin altyapısı, işleyiş sistemleri GEKAP’a hazır mı? Üretim ve muhasebe sisteminde yeni düzenlemeler yapılmasını zorunlu kılıyor mu?
- Beyan yükümlülüğü olan kişi ve kuruluşların muhasebe alt yapısını GEKAP beyannamesinin doğru verilebilmesine imkan verecek şekilde kurmaları / kurgulamaları gerekir. Ülkemizde KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerde bile stokların ve maliyetlerin ciddi bir şekilde takip edilmediğini, Excel ortamında ürün maliyet ve stok envanter çalışmaları yapıldığını gözlemlemekteyiz. Özellikle üretim yapan işletmelerin maliyet muhasebe sistemini kurmalarını önemle tavsiye ederiz.
FAZLADAN ÖDEME YAPMAYIN
Ayrıca iade süreçlerini de iyi kurgulamaları gerekir. İade sistemini doğru kayıt altına alamayan işletmeler fazladan GEKAP ödemesi yapabilirler. Düzgün kurgulanmış ERP programlarının bu konuda ciddi katkı sağlayacağını söyleyebiliriz. Beyan yükümlülüğünü eksik veya yanıltıcı vermede ciddi cezalar ile karşılaşmamak için muhasebe sistemini yeni düzenlemeye göre revize etmeleri gerekir. Meslek mensuplarının GEKAP Beyannamesinde mutlak olarak beyanname bilgilerini mükellefinden yazılı olarak almalarında yarar olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca işletmelerin Ek-1 listesindeki ürünleri ve ambalajları ayrı ayrı olarak kayıt altına almalarının daha sağlıklı beyanname verilmesi için gerekli olduğunu söyleyebiliriz.
EĞİTİM TOPLANTILARI YAPILMALI
- GEKAP’ın kapsam ve içeriğinin mali müşavir, muhasebeci camiasında bile tam olarak anlaşılamadığına dair genel bir kanı var. Yönetmelikteki tanımların tartışmaya açık olduğu belirtiliyor. Bu sorunların ortadan kalkması için kimlere nasıl görevler düşüyor?
- GEKAP uygulamasının aslında Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik mesleğinin konusunun olmadığını söyleyebiliriz. Özellikle küçük işletmelerde muhasebe iş ve işlemlerinin dışarıdan bir Serbest Muhasebeci Mali Müşavir tarafından takip edildiği göz önüne alındığında istenen bilgilerin Mali Müşavirlerin kolayca ulaşabileceği bilgiler olmadığını söyleyebiliriz. GEKAP düzenlemesinin kamuoyunca tam olarak anlaşılabilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından farkındalık çalışmalarının yapılması gerekir. GEKAP uygulamasının tüm açılardan ilgili yükümlülere detaylı olarak açıklanması ihtiyacı bulunmaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, TÜRMOB, TÜSİAD, TOBB ve TESK gibi ilgili sivil toplum kuruluşları ile birlikte ortak bilgilendirme ve eğitim çalışmaları yapılarak uygulamanın sorunsuz hayata geçirilmesi için gerekli her türlü tedbirin alınması gerektiğini söyleyebiliriz.
ESKİ YÖNETMELİKLERİN AKİBETİ BELLİ DEĞİL
- GEKAP yönetmeliği ile eski yönetmelik arasında çelişkiler olduğu ve bunun ikili uygulamalara yol açacağı görüşlerine katılıyor musunuz?
- Eski sistemde 17 adet yönetmelik ile bu atıklar toplanıyordu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nda yaptığı değişiklik ile ve GEKAP yönetmeliği ile Yetkilendirilmiş Kuruluşlar olduğu gibi bırakılmış, herhangi bir belirleme yapmamış, yeni sistem eski sisteme hiçbir atıfta bulunmamıştır. Ayrıca bir yönetmelikle çevreyi kirletenlerin kirletme tutarlarını direkt olarak Hazine ve Maliye Bakanlığına bir beyanname ile bildirilmesi yolunu tercih etmiştir. Eski adıyla poşet beyannamesi olarak bilinen Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi adı altındaki beyanname ile beyan edilecektir. Ayrıca Yeni Geri Kazanım Katılım Payı Yönetmeliği ile eski yönetmeliklerin akibeti hakkında bilgi verilmemiştir. Bu anlamda İkili bir uygulama söz konusu olabilecektir. Birincil ambalajlar konusunda da çelişkiler vardır. Ek-1 Sayılı listedeki ürünlerin birincil ambalajlarından yeni sistemde geri kazanım katılım payı alınmıyor, eski sisteme göre mi alınacak sorusunun cevabı belirsizdir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın oluşabilecek sorunlar ile ilgili bir düzenleme yapmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
YÜKSEK CEZALAR VAR
- GEKAP kapsamında 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nda yer alan cezalar nelerdir?
- GEKAP kapsamında, 2872 sayılı Kanun uyarınca çok ağır idari ve adli yaptırımlar öngörülmüştür. GEKAP ödemediği tespit edilenlere katılım payı tutarının yüzde 20 fazlası idari para cezası olarak uygulanmakta ve ayrıca gecikme faizi alınmaktadır. Kanunun 12. maddesi uyarınca bilgi ve bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere ise 22 bin 109 Türk Lirası idari para cezası uygulanması gerekmektedir. İlave olarak, kanunun 12. maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verenlerin, 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmasının mümkün olduğunu ve kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerin uygulanacağının bilinmesinde fayda bulunmaktadır. Bu gibi sebeplerle, GEKAP uygulamasının tüm açılardan ilgili taraflara detaylı olarak açıklanmasının gerekli olduğunu söyleyebiliriz.