GİRAY DUDA
Bankacılıkta, müşteriler açısından pek çok işlem, yüksek teknoloji kullanımı ile giderek kolaylaştı ve daha da ucuzlayıp kolaylaşıyor. Ancak, yönetim tarafında, hızlı ve büyük bir rekabetin sürdüğü sektörde, iş dünyasına teknolojik açıdan hem finansal hizmet hem de danışmanlık hizmeti vermek gibi yeni ‘görevler’ ortaya çıkıyor. İş Bankası KOBİ ve İşletme Bankacılığı Müdürü Özge Küllah Kurtuluş’a dijital gündem ve yeşil gündemden başlayarak KOBİ’lerin önündeki kilometre taşlarını sorduk.
- Sayın Özge Küllah Kurtuluş, İş Bankası’nda, başında bulunduğunuz birim dolayısıyla sanayide dijitalleşme konusunu global çapta çok yakından izliyorsunuz. Dünyada yaklaşık 10 yıldır gündemde olan endüstri 4.0 dönüşümleri hangi aşamada? Şu anda genel olarak sanayi sektörünün ve çoğunluğunu oluşturan KOBİ’lerin hangi aşamada olduğunu söyleyebiliriz?
- Tarih boyunca ortaya çıkan sanayi devrimlerine baktığımızda küresel boyutta etkilere sahip olduğunu, ülkelere ve toplumlara nüfuz ederek ekonomilere yön verdiğini görebiliriz. 18. yüzyılın sonunda İngiltere’de ilk sanayi devrimi ile başlayan bu yolculuktaki icatlar yeni sanayi devrimlerini tetikledi. Tüm bu gelişmelerin bir sonucu olan Endüstri 4.0’da ilk olarak 2011 yılında ortaya çıkan ve birçok yeniliği hayatımıza getiren bir kavram. Nesnelerin İnterneti, bulut bilişim, veri analitiği, blockchain teknolojileri bunlardan birkaçı. Endüstri 4.0 ile fiziksel ve dijital sistemlerin entegrasyonu ile üretim süreçlerinde yaşanan otomasyon tüm dünyada üretim maliyetlerinin azalmasını, daha esnek, hızlı ve verimli iş süreçlerinin ortaya çıkmasını sağladı.
Hem dünyada hem de Türkiye’de yaşanan dönüşümlerin üretim süreçlerine yansıması, hayata geçmesindeki en önemli katalizörün KOBİ’ler olduğunu düşünüyorum. KOBİ’ler, yeni istihdam yaratmadaki katkıları, piyasa koşullarındaki değişikliklere hızla adapte olan dinamik yapıları ve sosyo-ekonomik kalkınmanın sağlanmasına yönelik etkileri açısından dünyada ve ülkemizde oldukça önemli bir yere sahip.
KOBİ’LERİN KATMA DEĞERDEKİ PAYI ARTMALI
TÜİK’in açıkladığı KOBİ istatistiklerine göre 2022 yılında Türkiye’deki toplam girişimlerin neredeyse tamamı (yüzde 99,7’si), istihdamın ise yaklaşık yüzde 70’i KOBİ ölçeğindeki firmalar tarafından sağlanmıştır. Buna karşılık KOBİ’ler cironun yüzde 42,5'ini, üretim değerinin yüzde 36,3'ünü ve yaratılan katma değerin ise yüzde 36,4'ünü oluşturuyor.
Bu verilerden de hareketle, KOBİ’lerin yaratılan katma değerdeki ağırlığının artması gerekiyor.
Ülkemizde KOBİ'lerin dijitalleşme trendlerine uyum düzeyi ise çeşitlilik gösteriyor. Bazı KOBİ'ler dijitalleşme konusunda hızla ilerlerken, bazıları henüz bu süreçte tam olarak ivme kazanamamış durumda. Ancak, son yıllarda ülkemizde KOBİ'lerin dijitalleşme konusunda daha fazla farkındalık geliştirdiği ve adımlar attığını memnuniyetle gözlemliyoruz. Hem gözlemlerimiz hem de araştırmalar, KOBİ’ler için dijitalleşmenin önünde çoğunlukla iki büyük engelin varlığını işaret ediyor: Dijital okur -yazarlık eksikliği ve finansmana erişim. KOBİ’ler sınırlı insan kaynağı ve sermaye yapısıyla var olmaya çalışıyorlar. Dijitalleşme ise ek maliyet olarak görülebiliyor.
YENİ SAFHALARA GEÇİŞ ÇOK HIZLANDI
Bunun yanında, dönüşüme nereden başlayacaklarını bilmemeleri, danışmanlık ücretlerinin pahalılığı, teknik insan kaynağı yetersizlikleri, dönüşümün ekstra iş yükü getireceği düşünceleri gibi pek çok sebep de bulunuyor. KOBİ’lerin yarattıkları katma değeri artırabilmeleri için dijital ve yeşil dönüşüme yönelik karşılaştıkları bu engellerin ortadan kaldırılması, bu yolculukta desteklenmeleri ülkemiz ve ekonomik refah adına da oldukça kritik.
Ayrıca KOBİ’lerin mevcut durumlarının tespit edilerek ilerlenmesi gerekiyor. Doğru çözüm önerileri üretebilmek için KOBİ’lerin teknolojik yeterlilikleri, kaynakları, gelişim alanları belirlenmeli.
Endüstriyel gelişmeler teknolojinin de etkisiyle birbirini tetikleyerek çok hızlı gerçekleşiyor. Endüstri tarihinin ilk 3 aşamasında her safha çok daha uzun bir süre gerektirirken teknoloji geliştikçe bu süre daha da kısalmakta. Teknoloji ve dijitalleşme bitmeyen bir yolculuk.
GELECEK İÇİN EN GÜÇLÜ YATIRIM DİJİTALLEŞME
- Dijital dönüşüm KOBİ’ler için neden önemli? KOBİ’lere ne sağlayacak?
- Dijital dönüşüm, işletmelerin geleneksel iş süreçlerini teknoloji kullanarak daha verimli, etkili ve inovatif hale getirme sürecidir. Günümüzde teknoloji ve verinin geldiği noktayı göz önüne aldığımızda dijital dönüşüm artık bir seçenek değil, hayatta kalma meselesi. Amansız rekabet ortamında “ben de varım” diyebilmeleri için bir zorunluluk. Bunun en somut örneğini pandemi döneminde hep birlikte yaşadık.
Dijital dönüşüm KOBİ’lere daha hızlı ve daha doğru karara alma, operasyonel verimliliği artırma, iş süreçlerini otomatikleştirerek zaman ve kaynak tasarrufu sağlama, çevrimiçi varlık ve erişimle müşteri kitlesini geliştirme, yeni müşteri kazanma yetkinliği sağlıyor.
Özetle, dijitalleşme KOBİ’leri daha esnek, yenilikçi ve rekabetçi hale getirirken onlara rekabet avantajı, büyüme fırsatı ve müşteri memnuniyeti sağlama fırsatını sunuyor. Bu nedenle işletmelerin dijitalleşmeyi önceliklendirmesi son derece önemli. Dijitalleşme KOBİ’lerin gelecekleri konusunda yapabilecekleri en güçlü yatırımlardan biri diyebiliriz.
DİJİTAL VE YEŞİL DÖNÜŞÜM BİRBİRİNİ TAMAMLIYOR
Diğer taraftan, KOBİ’lerin yeşil dönüşümü gerçekleştirebilmek için de dijital çözümlere oldukça ihtiyaçları var. Dijitalleşmiş enerji yönetimi, akıllı tarım uygulamaları, karbon izleme sistemleri gibi dijital çözümler kullanmak hem işletmelerin çevresel sorumluluklarını yerine getirmesini hem de işletmelerin rekabet avantajını artırmasını sağlıyor.
Ayrı zamanlarda ortaya çıkan ancak zamanla birbirini tamamlayan iki önemli kavram haline gelen yeşil ve dijital dönüşüm yeni adıyla “ikiz dönüşüm”, varılacak bir nokta değil, uzun soluklu bir dönüşüm süreci. Pandemi, savaşlar, tedarik zinciri kesintisi gibi dönemlerden geçen iş dünyasının daha dayanıklı ve daha esnek olmasının, yeni değer kaynakları bulmasının yolu dijital teknolojilerin sürdürülebilirlikle birleşiminden, yani ikiz dönüşümden geçiyor.
- İkiz dönüşüm olarak değerlendirilen, dijital dönüşüm ve yeşil dönüşümün birlikteliğinde, yeşil dönüşüm KOBİ’ler açısından neden zorunluluk taşıyor?
- Avrupa Birliği, 2019 yılında ilan ettiği Yeşil Mutabakat ile 2050 yılında dünyanın ilk iklim-nötr kıtası olma hedefini ortaya koyarak sera gazı emisyonlarını 2030 yılı itibarıyla en az yüzde 55 azaltma taahhüdünde bulundu. Söz konusu yasal düzenlemeler içinde Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, ülkemizin AB ile ticari ve ekonomik ilişkilerini yakından ilgilendirmesi nedeniyle bir adım öne çıkıyor. Yeşil dönüşüm sürecinde uluslararası rekabet gücünü korumak ve regülasyonlara uyum sağlamak motivasyonuyla ülkemiz 2021 yılında Paris Anlaşması’nı onayladı ve 2053 yılı için net sıfır emisyon hedefini açıkladı.
Avrupa Yeşil Mutabakatının hedeflerine ulaşmada kritik bir araç olan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) pilot uygulaması ise emisyon raporlaması yükümlülüğü ile birlikte 1 Ekim 2023 tarihinde başladı. Bu çerçevede ulusal ve uluslararası ölçekte yaşanan gelişmeler sanayide yeşil dönüşüm stratejisinin önemini artırıyor. Bu süreçte üretim kapasitelerinden bağımsız olarak ekosistemdeki tüm sanayi kuruluşları yeşil dönüşüm konusundaki gelişmeleri yakından izleyip bu anlayışı benimseyerek iş modellerine entegre etmeliler.
KARBON AYAK İZİNİ AZALTMAYAN PAZAR KAYBEDECEK
AB Yeşil Mutabakatının, AB bölgesi ile yoğun ticareti bulunan ülkemize, özellikle de ülkemiz ekonomisinin neredeyse tamamını oluşturan KOBİ’lerimize önemli etkileri olacağı muhakkak. Bu kapsamda, hem Avrupa Birliği ülkelerine doğrudan ihracat yapan KOBİ’ler, hem de kendisi doğrudan ihracat yapmasa da ihracatçı firmaların tedarik zinciri içerisinde yer alan sektör bağımsız tüm KOBİ’lerin karbon ayak izlerini ve çevreye olan olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik bir dizi önlemleri şimdiden almaları önem taşıyor. AB ülkelerine ihracat yapan firmaların karbon ayak izlerini azaltacak önlemleri almamaları halinde, maliyetlerinin artması hatta pazar kaybı yaşamaları söz konusu olabilecek. Özetle, şirketler çevreci olmayan üretime devam ederlerse pazarda dezavantajlı duruma düşecekler diyebiliriz. Öte yandan, gerekli önlemleri şimdiden alan; temiz enerji ve çevreci üretime geçen firmalar için ise bahse konu yeni düzenlemelerin önemli fırsatlar barındırdığını da ifade etmek isterim. Çevreci üretim tekniklerine geçmemiz yüksek kaynak ve enerji maliyetlerimizi düşürerek Türkiye ekonomisini geliştirme anlamında kaçırmamamız gereken bir fırsat.
NET-SIFIR BANKACILIK BİRLİĞİ’NE ÜYE OLDUK
Bankamız, iklim değişikliği ile mücadelenin yanı sıra düşük karbonlu ekonomiye geçişi hızlandırmak amacıyla kaynak temininden sürdürülebilir ürün ve hizmetler yoluyla bu kaynakların müşterilere sunulmasına uzanan uçtan uca bir iş modeli benimsiyor. Karbonsuz ekonomiye geçişi desteklemeyi uluslararası alanda taahhüt ederek Birleşmiş Milletler tarafından kurulan Net-Sıfır Bankacılık Birliği’ne (Net-Zero Banking Alliance -NZBA) üye olduğumuzu ve bu doğrultuda portföyümüzü 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefleri ile uyumlu hale getirmeyi hedefliyoruz. Uçtan uca benimsediğimiz sürdürülebilir iş modelimiz ile kendi operasyonlarımızın yanı sıra enerji sektörü, çimento ve demir-çelik sektöründe yer alan müşteri ve tedarikçilerimizin faaliyetlerinin yol açtığı emisyonları azaltarak yeşil dönüşümde yol gösterici bir iş ortağı olma amacını paylaşıyoruz.
100 KOBİ’NİN İKİZ DÖNÜŞÜM YOLCULUĞU
- Gelelim en önemli konuya. KOBİ’lerin ikiz dönüşüm yol haritasında İş Bankası nasıl desteklerde bulunuyor?
- Dijital dönüşüm yeşil dönüşümü kolaylaştıran, besleyen bir süreç. İkisi de birbirinden ayrı düşünülemez. Bu farkındalıkla ikiz dönüşümü çok önemsiyoruz.
Şubat ayında lansmanını gerçekleştirdiğimiz ‘100 KOBİ’nin İkiz Dönüşüm Yolculuğu’ projemizle KOBİ’lerin dijital ve yeşil dönüşüm yolculuklarında cesaret veren başarı hikâyeleri yazmalarına vesile olmayı amaçlıyoruz. 1,5 yıl sürecek proje ile 100 KOBİ’mize Dünya Ekonomik Forumu tarafından kabul edilen ve tek uluslararası geçerliliğe sahip olan “Dijital ve Yeşil Dönüşüm Olgunluk Analizleri” uygulanarak her firma özelinde yol haritaları oluşturulacak. Yol haritasında yer alan projeler için firmalara ihtiyaç duydukları noktalarda finansal ve finansal olmayan destekler vermeyi ve dönüşüm yolculuğunun tamamlanması akabinde 1 yıl sonra tekrar ölçüm yapılarak kazanımın tespit edilmesini hedefliyoruz.
Proje ile birlikte, KOBİ’lerimize, ikiz dönüşüm için MEXT Teknoloji Merkezi tarafından çok detaylı bir fizibilite çıkartılacak, adeta firmaların röntgeni çekilecek. Tüm gelişim noktaları MEXT’in raporunda yer alacak. KOBİ’lerimizin yatırımın geri dönüşünü hesaplama yöntemleri için de MEXT ev sahipliğinde, alanında uzman hocalarımızla lansmanımız sonrası bir çalıştay düzenledik. Proje ile KOBİ’lerimizin ikiz dönüşümüyle her an şartları değişen pazarda daha rekabetçi olmaları ve bu sayede pazar paylarını artırabilmelerine destek olmayı amaçlıyoruz.
İLERİ TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİNİ ARTTIRMALIYIZ
KOBİ’nin gelişmesi ülkemizin gelişmesi anlamına geliyor. Bu perspektifle, projeye dâhil olacak 100 KOBİ’yi üretim yapan, OSB’lerde faaliyet gösteren, ihracatçı/kurumsal ihracatçıların tedarik zincirinde yer alan müşterilerimiz arasından belirledik. Ülkemizin 2. yüzyılında, dünya ekonomisinde rekabet gücünü artırması için özellikle ileri teknoloji kategorisinde yer alan ürünlerin ihracatında kayda değer bir artışa ihtiyaç bulunuyor. Bu noktada KOSGEB tarafından yüksek/orta yüksek olarak işaretlenen sektörleri projemizde önceliklendirdik. Üretim sektörlerinin hem dijital hem de yeşil dönüşümde manevra alanı çok yüksek. Süreçlerinde yapacakları ufak bir değişim ve iyileştirme hem kârda hem de verimlilikte ivmeli bir şekilde artış sağlıyor.
Verimlilik yaratmanın yolu yüksek katma değerli ürünlerin üretiminden geçiyor. Bu alanda fark yaratacak katalizör de KOBİ’ler. Küresel rekabette istediğimiz sıçramayı yapabilmemiz için KOBİ’lerin ikiz dönüşüm kaldıracını daha etkin kullanması gerektiğine inanıyoruz.
KOBİ’LERE DÖNÜK GENİŞ ÜRÜN VE HİZMET YELPAZEMİZ VAR
- KOBİ’ler için bu yolculukta, yatırımlarda kullanabilecekleri en uygun finansman seçeneklerini, destek ve kredi finansman paketlerini anlatır mısınız?
- Bu yıl kuruluşunun 100. yıldönümünü kutlayacak olan Bankamızın ilk yıllarından itibaren temel amaçları arasında ülkemizin kalkınmasını desteklemek ve toplumumuzun gelişimine katkı sağlamak yer alıyor. Bu paralelde, Türkiye ekonomisinin belkemiği olan KOBİ’lere, ticari hayat döngülerindeki ihtiyaçlarını karşılayacak geniş ürün ve hizmet yelpazemiz, dijital kanallarımız, yetkin insan kaynağımız ve yıllara yaygın bilgi birikimimizle hizmet veriyoruz.
Reel sektörün ihtiyaçları çerçevesinde; ihracat ve yatırım kredileri, tarım ve turizm sektörleri, sürdürülebilirlik odağında yenilenebilir enerji gibi alanlar, AB Yeşil Mutabakatına uygun olarak firmaların sürdürülebilirlik kapsamındaki yatırımlarının finansmanı ile girişimcilik ekosistemini güçlendirmek adına sunduğumuz ürün ve hizmetler desteklediğimiz alanların başında geliyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın teşvik ettiği stratejik öncelikli ürün ve teknoloji alanlarında faaliyet gösteren KOBİ’leri “100. Yıl Teknoloji Yatırım Kredisi” ile destekliyoruz.
Çevreci üretime geçmek üzere yenilenebilir enerji ve enerji kaynak verimliliği yatırımlarını gerçekleştirmek isteyen KOBİ’lere; İş’te Güneş, Suya Değer ve Enerji Verimliliği gibi kredi çözümlerimizle finansman desteği sağlıyoruz.
Hâlihazırda çevreye duyarlı iş süreçlerini benimsemiş ve bu iş yapış biçimlerini çevreci sertifikalarla ortaya koyan KOBİ’lerin işletme giderlerine ve ihracat süreçlerine ilişkin finansman ihtiyaçlarını da Çevreci İşletme ve Çevreci İhracat Kredi kampanyalarımızla avantajlı şekilde finanse ediyoruz.
YEŞİL DÖNÜŞÜM İÇİN EKOSİSTEM KURACAĞIZ
Bununla birlikte, “Geleceğin Bankası” vizyonumuz doğrultusunda tüm müşterilerimizin finansal ihtiyaçlarını karşılayan bir kurum olmanın ötesine geçmeye; hayatlarını kolaylaştıracak yenilikçi çözümler sunan ürün ve hizmetlerle yanlarında olmak için çalışıyor, yalnızca finansman çözümleri sunmanın ötesinde yol gösterici bir iş ortağı olarak da kendimizi konumlandırıyoruz.
Doğru partnerlerle iş birlikleri tesis ederek KOBİ’lerin yeşil dönüşümü için bir ekosistem kurmayı amaçlıyoruz. Bu doğrultuda dönüşüme hız verecek ve görece maliyetsiz hale getirecek unsurun dijitalleşme olduğu noktasından hareketle KOBİ’lerin yeşil dönüşümlerine katkı sağlayacak iş birlikleri geliştiriyoruz.
KOBİ’lere sunduğumuz çözüm önerilerimizde, bankacılık hizmetlerinin ötesine geçiyoruz. Sermaye ve insan kaynağı açısından kısıtlı imkanlara sahip KOBİ’lerin tüm faaliyet döngülerine değen alanlarda ihtiyaçlarını proaktif şekilde karşılayarak ulusal ve uluslararası ekonomide varlıklarını sürdürebilmelerini teminen kırılganlıklarını azaltmayı ve rekabet güçlerini artırmayı amaçlıyoruz.
