Avrasya bölgesinin en elverişli yatırım ve iş ortamına sahip ülkelerinden birisi olan Kazakistan ile Türkiye arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi sürecine katkıda bulunmak, Türk özel sektörünün Kazakistan'da daha fazla varlık göstermesi ve stratejik projelerde yer alması için çalışmalar yapmak amacıyla 1991 yılında DEİK bünyesinde Türkiye-Kazakistan İş Konseyi kuruldu.
Kazakistan'da hayata geçirilen Hızlandırılmış Sınai Yenilikçi Kalkınma Devlet Programı kapsamında gerçekleştirilmesi öngörülen yatırım projelerinin Türk özel sektörüne tanıtılması ve bu projelere ilgi gösteren firmalarımızın desteklenmesi İş Konseyi'nin önemli çalışma alanlarından birisini teşkil ediyor. 2010 yılının Ekim ayında Kazakistan Cumhuriyeti Sanayi ve Yeni Teknolojiler Bakanlığı'na bağlı Kazakistan Ulusal İhracat ve Yatırım Ajansı (KAZNEX INVEST) ile DEİK arasında, işbirliğine dair mutabakat zaptı imzaladı. Bu çerçevede, İş Konseyi ve KAZNEX INVEST iş birliğinde Türk özel sektör temsilcileri ile Kazakistan'ın ilgili kurumlarından yetkililerin bir araya geldiği ve yatırım projelerinin görüşüldüğü toplantılar düzenleniyorlar.
Türkiye ile Kazakistan arasındaki ekonomik, ticari ilişkilerin bugününü, yarınını ve yatırım fırsatlarını Türkiye – Kazakistan İş Konseyi Başkanı Selçuk Yüce ile konuştuk.
‘SUDAN ÇIKMIŞ BALIK GİBİYDİ’
- Sayın Yüce, Kazakistan'la Türkiye ekonomik ilişkilerinde önemli gelişmeler yaşıyoruz. Son dönemde yeni adımlar atılıyor. Kazakistan ayrıca bölgenin çok önemli bir ülkesi. Gerçekten bugün Kazakistan'la ilgili bir çok şeyi sizden öğrenmek istiyoruz. Kazakistan'la Türkiye arasındaki ekonomi ilişkileri nasıl değerlendirirsiniz? Dünü, bugünü açısından…
- Kazakistan'ı isterseniz önce özetle bağımsızlıktan alıp bugüne getirelim. Kilometre taşlarından bahsedeceğim.
Kazakistan 91 yılında bağımsızlığını kazandığında ilk tanıyan biz olduk. Bu önemli bir nokta. Bu bizim dost ve Kazak kardeşlerimiz için unutulmayacak ve her zaman da yadedecekleri bir konu.
Bağımsızlıktan sonra, Kazakistan takdir edeceğiniz gibi yani daha önce Sovyet sisteminde bir ekonomiye sahipti. Tabirimi mazur görün. Sudan çıkmış balık gibiydi
‘KOŞARAK BUGÜNLERE GELDİ’
- Bağımsızlığa geçiş döneminde bu durumdaydı öyle mi?
- Evet, evet. Çünkü her şey birbirine entegreydi. Sovyet sistemindeki o entegrasyon bozuldu. İşletmelerin birçoğu durdu. Gerçekten orada birçok vasıflı insan işsiz kaldı.
Biz bağımsızlıktan sonra Türkiye olarak hemen oralardaydık. Tabirimi yine mazur görün, Akıncı birliği gibi. O günden bugüne Kazakistan gerçekten çok çalışarak ve doğru vizyonu koyarak hızlı bir şekilde dünya ekonomisine entegre oldu. Büyük dönüşümler yaşadı. Sosyo ekonomik olarak gerçekten çok büyük değerler ortaya koydu ve bugün ekonomik olarak kişi başına 14.700 dolarlara gelen bir ekonomiye sahip oldular. Kazakistan'ın 34 yıllık bağımsızlığından bu yana geçen süreçte ve diğer ülkeler belki birer ikişer adım gelişirken Kazakistan gerçekten koşarak buralara geldi. Bundan sonra da gerçekten Kazakistan'ın ileriye dönük vizyonu ile bizler için çok önemli işbirlikleri bu arada gündeme geldi.
‘TÜRK YATIRIMLARI HER SEKTÖRDE’
- Türk iş insanlarının Kazakistan'da önemli yatırımları var değil mi? Her alanda gıdada, inşaatta ve çeşitli sektörlerde…
- Bizim bu 34 yıllık süreçte, yani bağımsızlıktan bugüne hemen hemen her sektörde Türkiye'den ciddi know how ve işletme deneyimine sahip birçok kurumumuz Kazakistan'da birçok sektörün kurucusu oldu. Nitelikli insan yetiştirdi. Birçok sektörü büyüttü ve bugünlere getirdi.
‘YAKIN İŞBİRLİĞİMİZ GİDEREK BÜYÜYOR’
- O yakın ilişki bugün artık Kazak yatırımlarını Türkiye'ye taşıdı. Kazakistan önemli yatırımlar yapmaya başladı. Turizmde, e-ticarette yatırımların arttığını gördük. Burada Türk iş insanlarının da katkısı var tabii ki.
- Tabii, Kazakistan'ın ekonomisinin dönüşmesinde, çeşitlenmesinde Türk girişimcisinin, Türk iş dünyasının önemli katkıları oldu. Türk müteahitliğinin önemli katkıları oldu. O ülkenin yeniden imarında, inşasında. Bugün gerçekten artık Kazakistan'da sermayedarlar var. Ciddi startuplar, işletmeler var.
Kazakistan'ın önemli bir dijital bankası bizim eee çok başarılı bir e-ticaret şirketimizin çoğulluk hissesini satın aldı. Eee bu bunu önemli görüyorum. Bizim ekonomimizde karşılıklı olarak birbirini tamamlayan birçok unsur var. Biz birlikte güçlerimizi birleştirdiğimiz zaman menfaatlerimizi eee yukarıya taşıyabiliyoruz. Muhtemelen bu bankacılık ve e-ticaretteki birleşme yakın dönemde bölgesel işletmeye dönüşecek ve bu her iki ülkenin de ileriye dönük vizyonuna büyük katkı sağlayacak.
‘TARIMSAL SANAYİYE İLGİ DUYMALIYIZ’
- Selçuk bey hazır oraya gelmişken biz Kazakistan'da yatırım düşünürsek hangi alanlarda yatırım düşünmeliyiz? Kimlerle orada ortaklık düşünebiliriz?
- Kazakistan'ı çok kısa yine belirtecek olursam, Kazakistan yüzölçümü olarak dünyanın 9. Büyük coğrafyasına sahip. Yani bizim 3,5 katı büyüklüğümüzde. Nüfusu 20 milyon. Kazakistan'ın e yaklaşık üçte biri bozkır ama onun ötesindeki yani üçte ikilik bölümü çok büyük bir tarımsal alanlar. Öncelikle tarım yani modern tarımda, modern hayvancılıkta entegre tesisler, büyük çiftlikler söz konusu. Yani büyük tarım alanları, ölçek ekonomisine uygun tarım alanları, çok büyük yani milyon hektarlık işlenen tarım arazileri var. Zaten buğday reoltesinde dünyada önemli bir aktördür Kazakistan. Bir kere tarım ve tarıma dayalı sanayi yani özellikle tarım ve tarım ürüne dayalı sanayi de bizim iyi olduğumuz bir alan.
Türkiye'nin gerçekten oraya götürecek bilgi, birikimi, deneyimi ve tecrübesine Kazakistan'ın ihtiyacı var. Eee bu alanda da çok şükür yakın zamanda iki tane çok büyük önemli yatırımımız başladı. Bunu gururla takip ediyoruz biz de.
‘ARTIK MADENLERİ İŞLEYEREK SATIYORLAR’
- Bu kadar büyük bir ülkenin yeraltı kaynakları, madenleri de önemli miktardadır herhalde değil mi?
- Kazakistan gerçekten dünyanın önemli yeraltı kaynaklarına sahip bir ülkesi. Bağımsızlıktan sonra Kazakistan'da çıkartılan madenler dünyaya o ham haliyle satılıyordu. Fakat, her geçen gün Kazakistan ekonomisi de değişiyor. Yönetimine de vizyon ve yeni makro kararlar geliyor. Şu an artık Kazakistan'da madenlerin işlenerek yani üzerine bir katma değer konularak satılması gündemde. Bu alanda yine önemli işbirlikleri ve potansiyel var.
Pandemide hatırlayacağınız üzere tedarik zinciri kırılmıştı. Hakikaten bütün dünya çok büyük sıkıntı yaşamıştı. O dönemde daha hızlı, daha güvenilir bir eee lojistik hat, bin arayış vardı.
‘BÜYÜK LOJİSTİK YATIRIMLARI SÜRÜYOR’
Kazakistan'ın şu anda orta koridorda hummalı bir lojistik altyapı çalışması var. Bu ne demek? Yeni karayolları yapılıyor. Eski karayolları modernize ediliyor ve burada çok büyük bir iş var.
İkincisi mevcut tren ulaşımını iki katına çıkarmak için büyük yatırımlar yapılıyor. Yine hava kargosunda kapasiteyi arttırmak için şu an üç bölge tespit edildi. Bu üç bölgede hava kargosu için havalimanı projelendirildi. Son olarak da Hazar’da limanın kapasitesi doldu. Dolayısıyla kapasiteyi arttırıcı limanda yatırımlar var. Ve yine roro trenlerini arttırmak için gemi inşasında şimdi bir altyapıya yönelik müteahitlerimize özellikle endüstriyel işlerde gerçekten ihtiyaç var. Bu alanda Kazakistan'ın altyapı çalışmalarında onlara hem destek vermemiz hem de tecrübemizi götürmemizde fayda var. Burada fırsatlar var. Yine lojistikte önemli işbirlikleri var. Ve bizim Türkiye'de özellikle sanayide yani KOBİ'lerde organize sanayi bölgesi tecrübemizi Kazakistan'a götürmemizde fayda var. Yani burada ihtiyaçları var.
