Enerji üretimi ve enerji tasarrufu, Türkiye’nin en önde gelen gündem maddelerinden ikisi. Aslında birbirlerinden ayrı düşünmek de mümkün değil. Çünkü bir yandan enerji üretimi için yoğun bir çalışmaya girişirken diğer yandan da sürdürülebilir biçimde enerji kullanımında tasarrufa gitmek, yani varolan enerjiyi verimli kullanmak zorundasınız. Bu önemli konuyu, Enerji Verimliliği Derneği Başkanı İbrahim Çağlar ile konuştuk:
- Sayın İbrahim Çağlar, Türkiye’de enerji verimliliğinin genel durumunu değerlendirir misiniz?
Enerjiyi verimli kullanmak için yapılan uygulamaların ve geliştirilen teknolojilerin her geçen gün ivme kazandığını görüyoruz. Gerek medyanın, gerek üreticilerimizin ve gerekse çevrenin korunması konusunda faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının enerji verimliliği konusundaki hassas duruşları elbette bizim için sevindiricidir. Bununla birlikte, bazı ülkelerle karşılaştırıldığında enerji verimliliği konusundaki yatırımlar konusunda istenilen düzeye gelindiğini söyleyebilmek henüz kolay olmasa da gelişmeler ümit vericidir. Yapılmış olan uygulamalar, yaşanan ve yaşanmakta olan gelişmeler geleceğe dair umutları beslemekte ve bu yöndeki niyetlere güç kazandırmaktadır.
Enerji verimliliği alanındaki politikalarımıza, uygulamalarımıza ve çalışmalarımıza artık biraz daha derinlik kazandırmamız gerekiyor. Bu bağlamda, daha etkin tedbirlerin alınması, somut hedeflerle desteklenmiş bir politika seti belirlenmesi ve kamu, özel ve sivil toplumun ortak hareket etmesinin sağlanması amacıyla hazırlanan ve Yüksek Planlama Kurulu ile 2012 yılında yayımlanan Enerji Verimliliği Stratejisi ile 2023 yılına kadar Türkiye’nin enerji yoğunluğunun en az yüzde 20 düşürülmesi hedeflenmektedir. Söz konusu Belge kapsamında, enerji verimliliği yatırımlarının daha özendirici hale getirilmesi de öngörülmektedir.
BÜYÜK HEDEFİMİZ YÜZDE 20 TASARRUF
- Enerji verimliliğinde 2023 yılı temel hedefleriniz nelerdir?
- 2012 yılında yayımlanan Enerji Verimliliği Strateji Belgesi’nin etkin şekilde uygulanması halinde 2023 yılı için genel hedefimiz Türkiye’nin 2011 yılı enerji yoğunluğu değerini en az yüzde 20 azaltmaktır. Bu temel hedef doğrultusunda, kentsel dönüşüm kapsamında yeniden yapılan tüm binalarda, kamu binalarının hepsinde, AB standartlarına göre üretilen tüm ev cihazları ile ısıtma/soğutma sistemlerinde şimdiden belirlediğimiz tüketimi azaltma planlarımız var. Bu konuya büyük bir ciddiyetle eğilen bizim gibi çok sayıda sivil toplum kuruluşu ve en üst düzeyde kamu kurumları el ele vererek hedefe ulaşacağımıza inancımız tam.
TASARRUF, ÜRETİM KADAR DEĞERLİ
Türkiye’de enerji verimliliğinin artırılması için neler yapılması gerekiyor
2011 yılı örneğini verecek olursak, birincil enerji tüketimimiz 114,5 milyon Ton petrol Eşdeğerine (TEP) ulaşmış, toplam birincil enerji ihtiyacımızın ancak yüzde 28’i yerli kaynaklarımız ile karşılanabilmiştir. Yani yüzde 72’si yurt dışından gelen toplam birincil enerjimizin yüzde 27’si sanayide, yüzde 26’sı konut ve hizmetlerde ve yüzde 14’ü ulaşımda harcanmıştır. Sanayide, binalarda ve ulaşımda enerji verimliliğinin iyileştirilmesiyle elde edilecek tasarrufun enerji değeri, yenilenebilir enerji kaynaklarımızdan üretebileceğimiz enerjiden daha fazladır.
Kişi başına daha az enerji tükettiğimiz halde, 1.000 Dolarlık milli hasılayı üretebilmek için gelişmiş ülkelere göre daha fazla enerji harcıyoruz. 2020’lerde en gelişmiş ilk 10 ekonomi arasında yer alabilmek için; daha az enerji ile daha çok ekonomik fayda elde etmek, enerjiyi her noktada verimli ve etkin kullanmak ve katma değeri yüksek mal ve hizmet üretimini artırmak zorundayız.
Enerjinin verimli kullanımı sonucunda sağlanacak enerji tasarrufu, en hızlı ve en ucuz elde edilen ve bedeli diğerlerinden daha ucuz olan ve öncelikle başvurulması gereken yerli ve en temiz enerji kaynağıdır.
Enerji kaynaklarının ve enerjinin üretiminden nihai tüketimine verimli ve etkin kullanılması doğrultusunda çeşitli tedbirlerin yer aldığı Enerji Verimliliği Kanununun ve ilgili ikincil mevzuatın 2007 yılından itibaren yürürlüğe konulması ile ülkemizde enerji verimliliği ile ilgili yasal altyapıların oluşmasında ve uygulamalarda önemli gelişmeler kaydedilmektedir.
UZMANLIK VE DANIŞMANLIK YAYGINLAŞIYOR
- Çevremizde pek çok kez karşılaştığımız enerji uzmanları ve danışmanlık şirketlerinin hızla artması, herhalde sizi de mutlu ediyordur.
Ülkemizde enerji kaynaklarının ve enerjinin her noktada etkin ve verimli kullanılması yönünde 2007 yılında yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Kanunu ve müteakip yıllarda yürürlüğe konulan ikincil mevzuat, enerji verimliliği alanında gerek kamu, gerek özel sektör gerekse sivil toplum tarafında yürütülen pek çok çalışmayı tetiklemiştir. Geriye dönüp baktığımızda, 2007 yılında 800 civarında olan sertifikalı enerji yöneticisi sayısının 5 bini aştığını, eğitim, enerji etüdü ve verimlilik artırıcı proje faaliyetleri yürüten enerji verimliliği danışmanlık şirketi sayısının 40’ları aştığını, sanayide verimlilik artırıcı proje uygulamalarının yaygınlaşmaya başladığını, proje uygulayan ve enerji yoğunluğunu düşüren sanayi kuruluşlarının desteklendiğini, ısı yalıtımı uygulayan binalarda ve enerjiyi verimli kullanan cihaz ve ekipman satışlarında önemli artışların gözlendiğini ve finans sektörünün bu alanda yapılacak yatırımlar için cazip koşullarda önemli fırsatlar sunmaya başladıklarını memnuniyetle görüyoruz.
Enerji faturalarımızı düşürmek, aile ve ülke ekonomisine katkıda bulunmak, ülkemizin enerjide dışa bağımlılığı azaltmak ve gelecek nesillere yaşanılabilir bir çevre bırakmak için enerjiyi daha verimli kullanmalıyız. Alacağımız basit önlemler ve enerji tüketim alışkanlıklarımızdaki küçük değişiklikler bizlere çok şeyler kazandırabilir.
TEŞVİKLER ÇOK GEREKLİ
- Türkiye’nin enerji politikaları hazırlanırken en başta nelere dikkat etmelidir?
Enerji verimliliği ile ilgili bizim açımızdan en önemli gündem maddesi, geliştirdiğimiz politika, strateji ve mevzuatın etkin şekilde uygulanmasıdır. Bu bağlamda, enerji verimliliği yatırımlarını özendirici mali tedbirlerin ve sürdürülebilir finansman mekanizmalarının geliştirilmesinin en önemli ve öncelikli bir konu olduğu düşüncesindeyiz. Bunun yanı sıra, enerji yönetimini, enerji verimliliği hizmet sektörünün ve kurumsal kapasitelerin ve işbirliklerinin geliştirilmesini ve bu işin bir iş modeline dönüştürülmesini de önemsiyoruz.
Enerji verimliliği, sektörleri yatay kesen bir konu olmasından ve birden fazla bakanlığın görev ve yetki alanına girmesinden dolayı, henüz yeterli düzeyde idari ve kurumsal bir kapasite oluşturulamamasından kaynaklanan bazı sorunlar yaşamaktayız. Bu durum ülke genelinde ve farklı sektörlerde entegre şekilde gerçekleştirilmesi gereken işlerin yönetimini, dolayısıyla geliştirilen politika ve stratejilerin etkin şekilde uygulanmasını güçleştirmektedir. Öte yandan, enerji fiyatları, tarife mekanizmaları ve vergi düzenlemeleri maalesef enerji verimliliğini ve tasarrufunu henüz yeterince teşvik edici değildir.
Bu alanda atılması gerekli en önemli adım, enerji verimliliği yatırımlarını cazip kılacak mali tedbirlerin geliştirilmesi şeklinde olmalıdır. Bu, enerji verimliliği yatırımlarının devlet yardımlarından daha yaygın ve etkin şekilde yararlandırılması şeklinde olabileceği gibi, israf edenin veya gereğinden fazla tüketenin bir bedel ödemesi şeklinde de olabilir.
HERKES ARZULU
- Enerjinin ulusal çapta tasarruflu kullanımı konusunda büyük işyerlerinden evlere kadar olan yelpazede bir bilinç ve olumlu davranış eğilimi gözlüyor musunuz?
Artan nüfusa paralel olarak dünyanın enerji ihtiyacı da artmaktadır. Ayrıca artan enerji ihtiyacı ile birlikte endüstrileşme ve şehirleşme büyük çevresel sorunlara yol açmaktadır. Dünyanın her yerinde, ülkeler enerji üretiminin ve kullanımının yeni yollarını keşfetmek için birbirleriyle adeta yarış içerisindedir. Bu yarışta önde gelen ülkeler, dünya ekonomisine yön verecektir. Artık sadece fosil yakıtlara dayalı enerji ile modern yaşamın sürdürülebilir olmadığı kanıtlanmıştır.
Enerji verimliliği, sürdürülebilir kalkınmanın ve rekabetçiliğin en önemli bileşenidir. Dünyanın ekolojik kapasitesi düşünüldüğünde enerji verimliliğinin artırılması şarttır
Sürdürülebilirliğin üç yönü; enerji güvenliği, rekabetçilik ve çevre başlıklarıyla karşımızda durmaktadır. Bu yeni konsept daha düşük karbonlu bir ekonomiye dönüşümü sağlayabileceği gibi aynı zamanda enerji güvenliğine ve ekonomilerin rekabetçiliğine de hizmet edecektir.
Aslında yapmamız gereken şey, büyük buluşlar, büyük araştırmalar, derin tartışmalar yapmak değil, mevcudu özellikle de enerjiyi, israf etmeden etkin ve verimli kullanmaktan başka bir şey değildir. O nedenle de bugün 7’den 70’e herkes enerjinin verimli kullanılmasıyla ilgili yapılabilecek çalışmalara, uygulamalara destek vermek arzusundadır.
ENERJİ HANIM ANADOLU’YU GEZİYOR
- Bu konudaki önemli bir çalışmanız da Enerji Hanım projesi. Proje kapsamında bugüne kadar hangi çalışmalar yapıldı?
2013 yılının başından bu yana “Enerji Hanım Projesi’ Türkiye genelinde uygulanıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın ortak projesi olan Enerji Hanım, 20 ilde on binlerce kadına doğrudan ulaşarak evlerde küçük önlemlerde enerji verimliliği sağlanmasını amaçlıyor.
Enerji ve su kaynaklarının tüketiminde rol oynayan en önemli tüketici gruplarından biri ailedir. Isınma, aydınlatma, temizlik, kişisel bakım gibi faaliyetlerin yürütülmesinde aileler büyük ölçüde enerji tüketmektedirler. Ailede günlük faaliyetlerin sürdürülmesinde ve tüketiminde karar verici kişi olarak ise kadınların önemli bir rolü bulunmaktadır. Bu nedenden dolayıdır ki, enerji verimliliği konusunda bilinçlendirilmesi gereken en önemli hedef kitlemiz kadınlarımızdır.
“Enerji Hanım” Projesinde enerji verimliliği çalışmalarına vurgu yapılarak, başta evlerde olmak üzere ülke genelinde kadınlarımızın enerjiyi verimli kullanmayı öğrenmesi ve bu yolla önce ev ekonomisine, sonra ülke ekonomisine katkıda bulunmasının sağlanması projemizin ana temasını oluşturmaktadır.
-Kadınların enerji verimliliği ve tasarrufu konusunda toplumda söz sahibi olması,
-Kadınların enerji verimliliğinin gelecek kuşaklara anlatılmasında etkin rol üstlenmesinin sağlanması,
-Enerji Verimliliği Bilincinin ülke genelinde veri bazlı ve sistematik bir yaklaşımla ölçülmesi, araştırılması, raporlanması,
-Enerji Verimliliği Bilincinin sistematik bir şekilde, ülkenin tüm kesimlerine anlatılması için net bir eylem planı oluşturulması ise başlıca hedeflerimizi oluşturmaktadır.
ELEKTRİK FATURALARI DÜŞTÜ
Bugüne kadar 19 İlde (Kayseri, Denizli, Konya, Bursa, Kocaeli, Van, Edirne, Malatya, Kars, Şanlıurfa, Trabzon, Sinop, Diyarbakır, Mersin, Adana, Hakkari, İzmir ve Ankara ve İstanbul) eğitim çalışmaları tamamlandı. Şubat ayı sonuna kadar da son ilimiz olan Gaziantep’te eğitim çalışmamızı gerçekleştireceğiz. Ama diğer geriye kalan 61 ilimiz için de eğitim filmimiz hazırlandı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığımız aracılığı ile bu illerimizdeki bayanlarımıza da ulaşıyoruz.
Proje başlangıcında evlerde küçük önlemlerle hane başına yılda bir çeyrek altın tasarruf edilmesini öngörüyorduk. Anlattıklarımızı kesin olarak uygulayan bayanlar, elektrik faturalarında 20- 35 TL arasında bir düşüş olduğu bilgisini derneğimizle paylaşıyorlar. Bu da başta da belirttiğimiz gibi ortalama olarak öngörülen yılda bir çeyrek altına denk geliyor. Türkiye geneline yayıldığında bu rakam ülkenin enerji harcamalarına ayırdığı 4 milyar TL’lik bir bütçenin cebimizde kalması demektir. Bu para ile Bin adet okul veya 200 adet tam teşekküllü hastane yapmak mümkün.
ÇOCUKLARIMIZA DA GÜVENİYORUZ
- Enerji hanım projesinin arkasından gelen Enerji Çocuk Projesi kapsamında neler yapılacağı belirlendi mi?
Ocak ayı itibariyle Sanayide Enerji Verimliliği ve Enerji Çocuk Projelerimizi de hayata geçirdik. Büyük ses getiren Enerji Hanım Projesinden sonra şimdi de Enerji Çocuk Projesi ile çocuk dostlarına seslenecek olan Dernek, çocuklar aracılığı ile evlerde, okullarda kısacası çocukların bulunduğu her ortamda enerjinin verimli kullanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Enerji ve su kaynaklarının tüketiminde rol oynayan en önemli tüketici gruplarından biri ailedir. Aile en önemli bireyleri olan çocuklar ise, enerjinin günlük tüketiminde oldukça önemli bir kitleyi oluşturmaktadırlar.
Proje aracılığı ile enerji verimliliği çalışmalarına vurgu yapılarak, başta evlerde olmak üzere çocukların bulunduğu her ortamda enerjinin verimli kullanılması amacıyla, enerji kullanımı ve tüketimi konusunda bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır.
Sanayi alanında yapacağımız çalışma ile de Organize Sanayi Bölgelerinde işletmelerin, enerji verimliliğini sağlayacak uygun projelerin ortaya konulması için, enerji etütlerinin yapılması, enerji tasarrufu açısından enerji verimliliğinin değerlendirilmesi, enerji tasarruf odaklarının belirlenmesi amaçlanmaktadır.
